Tematy - VAT 2018, Kasy rejestrujące - INFOR.PL

Podatnicy prowadzący ewidencję obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących są obowiązani dokonywać wydruku paragonu fiskalnego lub faktury z każdej sprzedaży oraz wydawać wydrukowany dokument nabywcy. Obowiązek wręczenia paragonu fiskalnego klientowi obowiązuje także nawet, gdy klient go nie żąda. Nie wystarczy, że transakcja została zarejestrowana w pamięci kasy.

8 listopada 2017 r. w Sejmie miała miejsce debata nad sprawozdaniem Komisji Finansów Publicznych odnośnie rządowego projektu nowelizacji ustawy o VAT. Wszystkie kluby poselskie są za wprowadzeniem w VAT mechanizmu podzielonej płatności (ang. split payment).

Rok 2018 r. będzie ostatnim dla kas fiskalnych (kas rejestrujących) z rolką papierową. Potem resort finansów zakaże ich sprzedaży, a docelowo za kilka lat przedsiębiorcy będą mogli nabyć wyłącznie e-kasy (kasy rejestrujące online), dzięki którym MF będzie kontrolował obroty ponad miliona firm zdalnie.

O najważniejszych zmianach w VAT w latach 2017-2018: split payment, JPK_VAT, kasach fiskalnych online, białej liście podatników VAT, liście dobrych praktyk i innych planach Ministerstwa Finansów rozmawiamy z Wojciechem Śliżem, dyrektorem departamentu Podatku od Towarów i Usług w Ministerstwie Finansów.

Od marca 2017 roku najistotniejszym ryzykiem jest „użycie” sfałszowanej faktury „w okolicznościach faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia należności publicznej” – tak brzmią nowe przepisy regulujące fałsz materialny (art.270 a) i intelektualny (art. 271 a) Kodeksu karnego. Jak rozumieć to zdanie?

Ustawodawca dość intensywnie i szybko wprowadza kolejne zmiany w prawie podatkowym. W związku z czym podatnicy do końca nie mogą być pewni, jakie nowe obowiązki wobec fiskusa czekają ich od 2018 r. Niektóre nowe obowiązki są już jednak pewne. Podatnikom, którzy zapomną o nowych obowiązkach podatkowych, grożą określone ustawowo sankcje.

Projekt z 18 września 2017 r. nowelizacji ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy Prawo o miarach zakłada wprowadzenie najprawdopodobniej już od 2018 r. (część zmian ma wejść w życie w kolejnych latach) zupełnie nowych rozwiązań dotyczących kas rejestrujących zwanych potocznie fiskalnymi. Stopniowo mają być wprowadzane kasy fiskalne on-line z możliwością automatycznego przesyłania informacji do Centralnego Repozytorium Kas prowadzonego przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej. Kasy starych typów mają zniknąć ostatecznie do końca 2022 roku.

Sejmowa komisja finansów publicznych nie wyraziła zgody na to, żeby – po wprowadzeniu podzielonej płatności w VAT (tzw. split payment) - umożliwić bankom pobieranie opłat za prowadzenie rachunków VAT, co postulował sektor bankowy. Przypomnijmy, że nowe przepisy nakładają na banki i SKOK-i obowiązek założenia wszystkim podatnikom rachunków VAT. Możliwości dysponowania środkami z rachunku VAT będą ograniczone do zapłaty zobowiązania VAT do urzędu skarbowego lub zapłaty kwoty odpowiadającej kwocie VAT z faktury otrzymanej od swojego kontrahenta.

W dniu 13 października 2017 r. Ministerstwo Finansów opublikowało nową wersję struktury logicznej Jednolitego Pliku Kontrolnego (JPK) dedykowanego dla ewidencji VAT - JPK_VAT (3), która będzie obowiązywać od 1 stycznia 2018 r. Ministerstwo Finansów poinformowało również, że pliki JPK_VAT za miesiące wrzesień-grudzień 2017 r. należy przesyłać zgodnie z dotychczas obowiązującą strukturą.

Podatnicy VAT nigdy nie narzekali na brak nowych przepisów. Kolejną, bardzo ważną nowością będzie mechanizm podzielonej płatności (ang. split payment), który ma zacząć obowiązywać od 1 kwietnia 2018 r. Aktualnie nad tymi przepisami pracuje Sejm.

Rząd wprowadza kolejne zmiany, które mają uszczelnić system podatkowy (przede wszystkim zmniejszyć lukę w VAT). Na 2018 rok zaplanowane jest wprowadzenie elektronicznych paragonów fiskalnych. Obecnie trwają prace nad systemem, który pozwoli połączyć klienta z danymi. Wyzwaniem jest sposób dostarczania e-paragonu.

Na początku przyszłego roku do grona podmiotów obowiązanych do comiesięcznego przesyłania raportów w postaci plików JPK_VAT dołączy ostatnia grupa podatników, czyli mikroprzedsiębiorcy. Ministerstwo Finansów przygotowało także nowy schemat struktury JPK_VAT, który należy stosować od 1 stycznia 2018 r. Jak prawidłowo przygotować się do zmian, zminimalizować ryzyko wystąpienia błędów i uniknąć sankcji karno-skarbowych?

Od 2018 roku fakturę będzie można wystawić podatnikowi VAT na podstawie paragonu wyłącznie wtedy, jeżeli paragon będzie zawierał NIP nabywcy. Celem tej zmiany jest uniemożliwienie wystawiania faktur do paragonów, które nie zostały wystawione dla nabywcy żądającego wystawienia faktury. Zmiana ta ma wejść w życie w I kwartale 2018 roku.

Podatek od towarów i usług zapewnia budżetowi państwa największe wpływy spośród dochodów podatkowych. Jednocześnie jest podatkiem najbardziej podatnym na wyłudzenia. Wprowadzone dotychczas konstrukcje "uszczelniające" takie jak np. mechanizm odwrotnego obciążenia mające zapewnić więcej wpływów z podatku VAT, okazały się niewystarczające. W celu uszczelnienia podatku VAT, od 1 kwietnia 2018 r. Ministerstwo Finansów planuje wprowadzić kolejne rozwiązanie prawne - mechanizm podzielonej płatności (ang. split payment).

Sejmowa komisja finansów publicznych będzie kontynuować prace nad wprowadzeniem w podatku VAT mechanizmu tzw. split payment, czyli podzielonej płatności. Mechanizm ten polega na tym, że kwota VAT wpływa na specjalne konto, do którego otrzymujący zapłatę za towar lub usługę ma ograniczony dostęp.

W 2018 roku prawdopodobnie może zostać zlikwidowana luka w VAT, natomiast w tym roku dochody z VAT mogą być wyższe nawet o 27 mld zł - zapowiedział podczas pierwszego czytania projektu budżetu na przyszły rok wicepremier, minister finansów Mateusz Morawiecki.

Zniesienie ograniczenia zwolnienia z VAT dla towarów importowanych w drodze zamówienia wysyłkowego, przy małych przesyłkach do 22 euro, oraz rozszerzenie zwolnienia z VAT importu małych przesyłek do 22 euro również na sytuacje, gdy odbiorca znajduje się w innym państwie członkowskim. Takie m.in. rozwiązania zakłada nowelizacja przygotowana przez rząd, która ma wejść w życie w 2018 r.

Znany jest już limit przychodów pozwalający na uznanie podatnika za „małego” w 2018 r. (w podatku VAT, PIT i CIT). Małym podatnikiem będzie podmiot, u którego wartość sprzedaży, wraz z kwotą podatku, nie przekroczy w 2017 r. kwoty 5 176 000 zł. Limit ten, odpowiadający równowartości 1,2 euro, od przyszłego roku może zostać podwyższony do 2 mln euro (w przypadku podatników PIT i CIT).

Ma powstać docelowy system opodatkowania transakcji wewnątrzwspólnotowych. Będzie obowiązywać przedsiębiorców we wszystkich państwach unijnych. Nowe zasady mogłyby zacząć obowiązywać w 2022 r. Na razie znane są tylko ogólne założenia, więcej szczegółów mamy poznać w 2018 r.

Mikroprzedsiębiorcy mają jeszcze tylko trzy miesiące, aby zapoznać się z procedurą wysyłki rejestrów sprzedaży i zakupu VAT w formacie Jednolitego Pliku Kontrolnego. Od 1 stycznia 2018 roku będą musieli co miesiąc, obowiązkowo przesyłać do urzędu skarbowego pliki JPK_VAT.

JPK_VAT składa się z danych identyfikujących podatnika i właściwy urząd skarbowy (np. NIP, REGON, kod urzędu skarbowego) oraz danych, które dotyczą dokumentów sprzedażowych i zakupowych. JPK_VAT odzwierciedla dane zawarte w ewidencji zakupu i sprzedaży. Dane wykazane w JPK_VAT powinny być zgodne z danymi ujętymi w deklaracji VAT.

Od 1 stycznia 2018 r. obowiązek prowadzenia elektronicznej ewidencji VAT (rejestr sprzedaży VAT i rejestr zakupów VAT) i przesyłania jej jako Jednolitego Pliku Kontrolnego dla potrzeb VAT (JPK_VAT) obejmie również mikroprzedsiębiorców. Zatem obowiązek przekazywania JPK_VAT bez wezwania organu podatkowego będzie od 2018 roku dotyczyć wszystkich podatników VAT. Duże przedsiębiorstwa wysyłają JPK_VAT od 1 lipca 2016 r., a małe i średnie od 1 stycznia 2017 r.

W lutym 2018 r. 1,5 mln najmniejszych firm będzie musiało po raz pierwszy złożyć informacje o transakcjach VAT w formie Jednolitego Pliku Kontrolnego (JPK_VAT) W bieżącym tygodniu Ministerstwo Finansów i Krajowa Administracja Skarbowa rozpoczną dużą kampanię informującą o nowych obowiązkach - poinformował PAP Zbigniew Wiliński z MF.

Już w I kwartale 2018 roku pierwsze kasy fiskalne mają emitować elektroniczne paragony fiskalne. Dla klientów to duże ułatwienie, bo e-paragony będą mogły do nich trafić np. na skrzynkę mailową. Rozwiązanie sprawdzi się przede wszystkim przy droższych produktach, objętych dłuższym terminem gwarancji. Wprowadzenie elektronicznych paragonów oznacza konieczność wdrożenia nowego systemu, który powinien móc zidentyfikować każdego konsumenta, a w przypadku wysyłki paragonów drogą mailową – móc sprawdzić, czy dana osoba taki dokument otrzymała i przeczytała.

Ministerstwo Finansów będzie prowadziło na bieżąco aktualizowany wykaz podatników VAT czynnych, zawierający informacje o podatnikach zarejestrowanych jako podatnicy VAT czynni. Narzędzie to pozwoli podatnikom na weryfikację informacji o aktualnym statusie rejestracji kontrahentów dla celów VAT, co ma ograniczyć ryzyko wplątania uczciwych podatników w proceder wyłudzenia VAT.

Najwcześniej zaczęło obowiązywać przesyłanie przez duże firmy ewidencji VAT w jednolitym pliku kontrolnym. Kolejne zmiany posypały się jedna za drugą. Przygotowany przez DGP raport jest zestawieniem tych najważniejszych. Następne duże nowelizacje uszczelniające pobór podatków (zebrane w tabeli na stronie 2.) przed nami - wejdą w życie na przełomie 2017 i 2018 roku..

Poza rozporządzeniem Ministra Rozwoju i Finansów dotyczącym kryteriów i warunków technicznych kas fiskalnych, na rządowej stronie centrum legislacji pojawił się projekt noweli ustawy o podatku od towarów i usług. Ustawodawca określa w nim procedurę wymiany kas fiskalnych i wymienia podmioty, których dotyczy ten obowiązek. Objaśniamy najważniejsze regulacje, którymi od 2018 roku zostaną objęci podatnicy VAT.

26 września 2017 r. rząd przyjął projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych, przedłożony przez ministra rozwoju i finansów. Wicepremier, minister rozwoju i finansów Mateusz Morawiecki poinformował, że powołany tą ustawą system STIR zostanie wykorzystany do uszczelnienia VAT.

Podzielona płatność (split payment) to kolejne narzędzie do walki z uszczupleniami systemu VAT. Ta metoda płatności jest dla polskich podatników nowością. A jak wiemy, nowości wiążą się zwykle z krytyką, obawami, niewiedzą. Boimy się zmian, ale często warto się im przyjrzeć lepiej, zwłaszcza, jeśli mogą wnieść pozytywne zmiany do rozliczeń podatkowych uczciwych podatników.

To będzie rewolucja w VAT. Zapłata będzie wpływać na dwa konta: na jedno kwota netto, na drugie – sam podatek. Początkowo budżet na tym straci, ale z czasem korzyści przeważą. Rząd przyjął 19 września 2017 r. projekt nowelizacji ustawy VAT, teraz zajmie się nim Sejm. Metoda podzielonej płatności (z ang. split payment) ma wejść w życie 1 kwietnia 2018 r.

Ministerstwo Finansów przygotowało projekt nowelizacji ustawy o VAT, który przewiduje wdrożenie kas fiskalnych on-line, przesyłających informacje o transakcjach do Centralnego Repozytorium Kas (CRK), prowadzonego przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej. Do CRK przesyłane będą (w sposób ciągły i automatyczny) informacje o każdej transakcji zaewidencjonowanej na kasie rejestrującej, ze szczegółami pozwalającymi na ustalenie wysokości obrotu i kwot podatku należnego, stawki VAT, rodzaju towaru/usługi, a także czasu i miejsca instalacji kasy. Nowelizacja ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Do końca 2018 roku będzie można stosować kasy z kopią papierową a do końca 2022 roku kasy z elektronicznym zapisem kopii.

W 2018 roku w Ministerstwie Finansów powstanie baza danych o sprzedaży detalicznej (Centralne Repozytorium Danych o Sprzedaży Detalicznej), do której będą online spływać dane z kas fiskalnych, zostanie utworzony też rejestr dłużników publicznoprawnych - powiedział PAP wiceminister finansów, zastępca szefa Krajowej Administracji Skarbowej Paweł Cybulski.

W projekcie o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej, przygotowanym przez Ministra Rozwoju i Finansów, przewidziane są nowe regulacje (także w zakresie ustawy o VAT) dotyczące przedsiębiorstwa w spadku jako podatnika VAT. Zmiany te porządkują regulacje związane z rejestracją podmiotu w sytuacji powstania przedsiębiorstwa w spadku i gwarantują – przy spełnieniu obowiązków informacyjnych – zachowanie prawa do kontynuacji prowadzenia działalności gospodarczej spadkodawcy i jego podmiotowości prawnopodatkowej. Wejście w życie tych zmian planowane jest na 1 stycznia 2018 r.

Za nie wydawanie paragonów, czyli brak rejestracji transakcji na kasie fiskalnej, kary na sprzedawców nałożą nie tylko urzędnicy skarbowi, lecz także strażnicy miejscy, policjanci oraz pracownicy inspekcji handlowej.

Organy Krajowej Administracji Skarbowej nie będą już przypadkowo wybierać firm do kontroli. Korzystając z JPK Paragon, fiskus porówna obroty z tymi wykazywanymi przez konkurencję, by uderzyć w nieuczciwych podatników.

Zgodnie z informacjami z sierpnia 2017 r. polski rząd wycofa się z większości najbardziej radykalnych pomysłów reformy na rynku urządzeń fiskalnych, takich jak obowiązkowe wprowadzenie kas fiskalnych online już w 2018 roku. Kas fiskalnych na starych zasadach będzie można używać co najmniej do 2032 r., ale mimo to na rynku pojawia się coraz więcej nowoczesnych urządzeń z funkcjami online’owymi.

Wiceminister finansów Paweł Gruza w odpowiedzi na interpelację poselską poinformował, że od początku 2018 r. będą stopniowo wycofywane kasy fiskalne z paragonami papierowymi. W ich miejsce będą wprowadzane kasy on-line, które obligatoryjnie będą stosowane przez branże szczególnie narażone na ryzyko nadużyć podatkowych.

Świadczenie usług wyżywienia jest skierowane przede wszystkim do grona odbiorów, konsumentów będących osobami prywatnymi. Taka sprzedaż wymaga ewidencjonowania na kasie fiskalnej. Podmioty działające w tej branży mają wiele wątpliwości przy spełnianiu tego obowiązku. Nie dość, że muszą umieć zastosować właściwą stawkę VAT, to jeszcze powinny zadbać o takie zaprogramowanie kasy rejestrującej, aby wydała paragon z nazwami towarów lub usług pozwalającymi na ich jednoznaczną identyfikację.

Korzystam ze zwolnienia podmiotowego z VAT. Ewidencję obrotu prowadzę przy zastosowaniu kasy rejestrującej. W wyniku pomyłki serwisanta cała sprzedaż zwolniona z VAT została opodatkowana 23% stawką. Czy muszę rozliczyć pomyłkowo naliczony podatek? Jakie konsekwencje grożą mi ze strony urzędu skarbowego?

W jaki sposób należy dokonywać korekty ewidencji sprzedaży dokonanej na kasie rejestrującej w sytuacji wystąpienia oczywistych pomyłek? Co dokładnie należy rozumieć przez takie oczywiste pomyłki? Jak prowadzić ewidencję takich pomyłek?

Ministerstwo Finansów wystosowało ostrzeżenie przed konsekwencjami praktyki polegającej na wydawaniu tzw. rachunku lub paragonu kelnerskiego zamiast paragonu fiskalnego. Jednocześnie Ministerstwo sformułowało (w 10 punktach) instrukcję dla kelnera odnośnie rejestracji sprzedaży na kasie fiskalnej.

Podatnik, który prowadzi ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu kasy rejestrującej obowiązany jest do sporządzania raportu fiskalnego dobowego, oraz sporządzania raportu fiskalnego okresowego. Za jakie okresy może być sporządzany raport fiskalny okresowy?

Ministerstwo Finansów rozpoczęło konsultacje podatkowe w sprawie plików JPK_VAT. Do 7 sierpnia 2017 r. przedsiębiorcy mogą zgłaszać propozycje zmian technicznych i merytorycznych w schemie JPK_VAT, jakie ich zdaniem resort powinien wprowadzić.

Ulga na zakup kasy rejestrującej przysługuje podatnikom rozpoczynającym sprzedaż podlegającą obowiązkowi ewidencji i wynosi maksymalnie 700 zł. W niektórych jednak przypadkach podatnicy będą obowiązani do zwrotu otrzymanej ulgi. Dojdzie do tego m.in., jeżeli w okresie trzech lat od dnia rozpoczęcia ewidencjonowania podatnik zaprzestanie używania kasy rejestrującej.

Przedsiębiorca prowadzący sklep internetowy, który przyjmuje płatność za dostawę bezpośrednio przelewem na swój rachunek bankowy, ale także kartą kredytową, za pobraniem oraz nawet za pośrednictwem systemów płatności takich jak np. PayU, jest zwolniony z rejestrowania dostawy w kasie rejestrującej.

Każdy podatnik rejestrujący swoją sprzedaż na kasie fiskalnej wie, że po wydrukowaniu paragonu już nie można w prosty sposób poprawić znajdujących się na wydruku błędów (np. zniszczyć tego paragonu). Co zatem trzeba zrobić, gdy zdarzą nam się błędy na wystawionym paragonie fiskalnym?

Jednym z elementów, jakie musi zawierać paragon wystawiany przez podatnika rejestrującego obrót w kasie fiskalnej, jest nazwa towaru lub usługi. Żaden z przepisów ustawy o VAT ani rozporządzeń wykonawczych nie wyjaśnia jednak, co w praktyce taka nazwa powinna zawierać. Jest to przedmiot licznych sporów między podatnikami a organami podatkowymi. Nie można posługiwać się nazwami grup towarów czy zbyt ogólnymi nazwami wykonywanych usług.

Opublikowany niedawno przez resort finansów projekt nowelizacji ustawy o VAT wprowadzający tzw. podzieloną płatność, spotkał się w większości z zasadną krytyką – pisze profesor Witold Modzelewski.

Pojawią się kolejne zmiany w przepisach, które mają na celu uszczelnienie polskiego systemu podatkowego. Rząd planuje uruchomienie mechanizmu podzielonej płatności, tzw. split payment. Projekt ustawy w tej sprawie zakłada, że od 1 stycznia 2018 r. każdy podatnik VAT będzie musiał posiadać rachunek VAT, na który będzie odprowadzana wartość zapłaconego podatku.

Rząd przyjął 6 czerwca 2017 r. założenia do projektu budżetu państwa na 2018 r. Na poziom dochodów budżetu państwa w 2018 r. istotny wpływ będą miały działania związane z poprawą przestrzegania przepisów podatkowych oraz ograniczenie tzw. luki podatkowej w VAT. Przy czym w 2018 r. stawki VAT pozostaną na poziomach obowiązujących w 2017 r.

VAT 2018, Kasy rejestrujące

Czy można odstąpić od wydrukowania paragonu, gdy klient nie zażąda jego wydania?

Sejm zgadza się na split payment w VAT

Kto i kiedy będzie musiał wymienić kasę fiskalną na kasę online

Rewolucja w VAT przebiega ewolucyjnie – rozmowa z dyrektorem departamentu VAT w MF Wojciechem Śliżem

Skorzystanie ze split payment może być dowodem umyślnego popełnienia przestępstwa fakturowego

Jakie nowe obowiązki czekają podatników od 2018 r.?

Kasy fiskalne – zmiany 2018/2019

Split payment - banki nie pobiorą opłat za prowadzenie rachunków VAT

JPK_VAT 2018 – nowa wersja struktury logicznej

Split payment od 1 kwietnia 2018 r.

Elektroniczne paragony fiskalne od 2018 r.

JPK_VAT 2018 – nowe procedury

Faktura tylko na podstawie paragonu zawierającego NIP kupującego

Zmiany w VAT od 2018 roku - mechanizm podzielonej płatności

Split payment - trwają prace legislacyjne w Sejmie

W 2018 roku może zostać zlikwidowana luka w VAT

Zwolnienie z VAT importu małych przesyłek od 2018 r.

Mały podatnik VAT, PIT i CIT w 2018 r.

Nowy system opodatkowania transakcji wewnątrzwspólnotowych - szczegóły w 2018 r.

Mikroprzedsiębiorco – czas przygotować się na JPK

Jak złożyć JPK_VAT - wyjaśnienia Ministerstwa Finansów

JPK_VAT obowiązkowy dla wszystkich podatników VAT od 2018 roku

Ministerstwo Finansów pomoże mikrofirmom w składaniu JPK_VAT

E-paragony w skrzynce mailowej - technologiczna rewolucja w kasach fiskalnych od 2018 roku

Wykaz podatników VAT czynnych

Nowelizacje uszczelniające VAT, akcyzę i inne podatki 2017/2018

Wymiana kas fiskalnych od 2018 roku - zasady, terminy, koszty

Projekt ustawy o STIR - kolejne przepisy uszczelniające VAT

Uczciwi podatnicy nie muszą się obawiać wprowadzenia split payment

Split payment - podzielona płatność w VAT od kwietnia 2018 roku

Kasy fiskalne on-line - nowelizacja ustawy o VAT

Centralne Repozytorium Danych o Sprzedaży Detalicznej powstanie w 2018 roku

Przedsiębiorstwo w spadku jako podatnik VAT

Strażnicy miejscy i policjanci ukarzą za niewydany paragon

JPK Paragon od 2018 roku

Stopniowe wprowadzanie kas fiskalnych online od 2018 roku

Kasy fiskalne on line bez paragonów papierowych od 2018 roku

Ewidencjonowanie usług gastronomicznych na kasie fiskalnej

VAT pomyłkowo wykazany na paragonie fiskalnym

Korekta oczywistych pomyłek zewidencjonowanych na kasie rejestrującej

Rachunek zamiast paragonu fiskalnego - ostrzeżenie MF

Okresowe prowadzenie ewidencji przy zastosowaniu kasy rejestrującej

Zmiany w JPK_VAT 2017/2018 – rewolucja, czy ewolucja?

Zwrot ulgi na zakup kasy rejestrującej

Sprzedaż internetowa a zwolnienie z kasy rejestrującej

Błąd na wystawionym paragonie - co trzeba zrobić

Nazwy towarów i usług na paragonach - jak je formułować

Split payment (podzielona płatność) - czy będzie nowy projekt?

Split payment, czyli duże zmiany dla VAT-owców od 2018 r.

Założenia podatkowe budżetu państwa na 2018 r.