Egzekucja podatkowa

Błędy doręczeń poczty obciążają skarbówkę. Wygrana byłego członka zarządu spółki z fiskusem w sprawie o 1,5 mln zł

Złożenie wniosku o rozłożenie zaległości podatkowej na raty, czy o odroczenie płatności nie ma wpływu na możliwość jej egzekwowania - tak wynika z wyroku NSA. Orzeczenie NSA świadczy o tym jak ważne jest dochowanie terminów w postępowaniu administracyjnym. Zbyt późne działania, podejmowane często „po fakcie” mogą nie przynieść oczekiwanych skutków.

W trakcie kontroli albo postępowania podatkowego (jeszcze przed wydaniem decyzji) organ podatkowy (np. naczelnik urzędu skarbowego) może wydać decyzję zabezpieczającą i w ten sposób zabezpieczyć swoje ewentualne, przyszłe roszczenia z tytułu niezapłaconych podatków na majątku podatnika. Co w takiej sytuacji może zrobić podatnik?

Zwolnienia z egzekucji administracyjnej. Postępowanie egzekucyjne w administracji jest jednym z najtrudniejszych z momentów, z którymi musi mierzyć się dłużnik-podatnik, dłużnik-płatnik, czy inni dłużnicy zalegający z tzw. należnościami publicznoprawnymi. Oprócz podatków w tym postępowaniu egzekwuje się także np. grzywny, kary nakładane przez organy administracyjne, czy składki na ubezpieczenia społeczne. W trakcie egzekucji administracyjnej z zasady nie ma już możliwości walki merytorycznej z podstawami swojego obciążenia finansowego. Nie oznacza to jednak, że nie ma żadnych praw. Jak podkreśla doktryna oraz orzecznictwo – nawet w ostatnim (egzekucyjnym) stadium ściągalności zobowiązań, dłużnik ma pewne prawa. Jednym z nich, są tak zwane zwolnienia z egzekucji administracyjnej. Czym są? Jak funkcjonują?

Minister Finansów przygotował nowe wzory tytułów wykonawczych stosowanych w egzekucji administracyjnej. Chodzi o: tytuł wykonawczy stosowany w egzekucji należności pieniężnych (druk TW–1), tytuł wykonawczy stosowany w egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym (druk TW–2) i kolejny tytuł wykonawczy (druk TW–3). Rozporządzenie wprowadzające nowe wzory tych formularzy ma wejść w życie 20 lutego 2021 r.

W sytuacji, gdy sąd powszechny uwzględni skargę pauliańską złożoną przez naczelnika urzędu skarbowego, to podatnik-dłużnik nie tylko nie ucieknie przed egzekucją zaległości podatkowych, lecz dodatkowo może zapłacić podatek dochodowy od tzw. nieodpłatnego świadczenia. W opinii Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej w takiej sytuacji wierzyciel (czyli Skarb Państwa) zaspokaja swoje roszczenia z majątku osoby trzeciej, więc dla dłużnika to czysta korzyść (nieodpłatne świadczenie), bo nie musi wydawać pieniędzy z własnej kieszeni, by spłacić zaległości.

Minister Finansów przygotował bardzo obszerny i wielowątkowy projekt nowelizacji ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw. To bardzo ważna ustawa zwłaszcza dla podatników, bowiem egzekucji administracyjnej podlegają m.in. podatki, opłaty, odsetki od zobowiązań podatkowych, grzywny a także np. składki na ubezpieczenia społeczne Projekt ten został opublikowany 25 lutego 2019 r., rozpoczęły się uzgodnienia międzyresortowe, konsultacje publiczne i opiniowanie tego projektu. Zdecydowana większość przepisów ma wejść w życie w trakcie 2019 roku.

Gdy zobowiązany – któremu skutecznie dostarczono tytuł wykonawczy – zgłasza do organu egzekucyjnego zarzuty w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego, to przyczynia się tym samym do jego zawieszenia do czasu wydania ostatecznego postanowienia. Podstawą do zgłoszenia zarzutów jest ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej: u. p. e. a.).

Według Trybunału Konstytucyjnego stosowanie skargi pauliańskiej nie jest „pułapką” na podatnika, lecz normalną i akceptowalną w orzecznictwie sądowym instytucją, z której organy podatkowe mają pełne prawo korzystać.

Wojewódzki Sąd Administracyjny wydał wyrok oddalający skargę podatnika na decyzję organu skarbowego dotyczącą zobowiązań podatkowych z tytułu podatku od towarów i usług. Co ważne w całej sprawie, podatnik zgadzał się z fiskusem co do istnienia obowiązku podatkowego, a wnosił tylko o wstrzymanie wykonania decyzji. Wyrok ten potwierdza, że trudna sytuacja finansowa nie wstrzymuje egzekucji, zwłaszcza jeśli wniosek o jej wstrzymanie jest źle lub słabo uzasadniony.

Rząd planuje znowelizować ustawę o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, zgodnie z wytycznymi Trybunału Konstytucyjnego. Zmiany mają polegać w szczególności na określeniu maksymalnej wysokości opłaty egzekucyjnej, opłaty manipulacyjnej i innych opłat egzekucyjnych. Minimalna wysokość opłaty za czynności egzekucyjne zostanie podwyższona do 40 zł, wprowadzona też zostanie maksymalna wysokość tej opłaty w kwocie 30 000 zł.

Fiskus ma wiele różnych możliwości zdobycia informacji o dochodach i wydatkach podatnika. Organy podatkowe są uprawnione do weryfikacji wydatków i ich pokrycia w uzyskanych dochodach już w ramach czynności sprawdzających, które poprzedzają kontrolę lub postępowanie dotyczące opodatkowania dochodów nieujawnionych. Banki muszą poinformować fiskusa o transakcjach powyżej 15 tys. euro. Innymi źródłami informacji mogą być komornicy i notariusze, organy samorządowe, a nawet biura podróży, sprzedawcy jachtów czy koła łowieckie.

Urzędy skarbowe każą rozdzielać podatnikom dochód wynikający z należności głównej od wpływów wynikających z odsetek czy kar umownych. Natomiast sądy administracyjne odrzucają takie stanowisko urzędów skarbowych i każą traktować odsetki czy należności karne identycznie jak należność główną.

W dniu 1 stycznia 2016 roku wchodzą w życie rewolucyjne zmiany dotyczące naliczania odsetek - zarówno tych obowiązujących w relacjach prywatnoprawnych (odsetek ustawowych), jak i odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych. Od 1 stycznia 2016 r. wysokość odsetek ustawowych wynosi 5%, odsetek ustawowych za opóźnienie - 7%, odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych - 9,50%, a odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych 8%. Wszystkie stawki procentowe są ustalone oczywiście w stosunku rocznym.

Obwieszczeniem Ministra Finansów z dnia 13 sierpnia 2015 r. w sprawie wysokości kwoty wymienionej w art. 41 § 1 ustawy – Ordynacja podatkowa (M. P. z 2015 r., poz. 722) ogłoszono wysokość zastawu skarbowego w roku 2016 - 12.400 zł. Wysokość tego limitu nie zmieni się zatem w 2016 roku w porównaniu do 2015 roku. Jednak istotnie mają się zmienić od 1 stycznia 2016 r. przepisy Ordynacji podatkowej dotyczące zastawów skarbowych.

Choć logicznym jest, że postępowanie egzekucyjne powoduje dodatkowe opłaty, to często osoba zobowiązana do zapłaty nie jest tego świadoma. Nierzadko zdarza się, że dłużnik chce zapłacić organowi egzekucyjnemu tylko należność główną i jest zaskoczony większą sumą do uregulowania. Zapłata należności głównej zakończyłaby problem związany z zadłużeniem, tylko kiedy wierzyciel nie wszedłby na drogę postępowania egzekucyjne, czyli jakby dłużnik zapłacić należność w terminie. W momencie, kiedy sprawa trafia do organu egzekucyjnego trzeba się liczyć z tym, że koszty znacznie wzrosną. Aby uniknąć zaskoczenia należy być świadomym jakie koszty egzekucyjne mogą zostać naliczone przez organ egzekucyjny.

Zaległością podatkową, zgodnie z ordynacją podatkową, jest podatek niezapłacony w terminie płatności. Za zaległość podatkową uważa się także, niezapłaconą w terminie płatności, zaliczkę na podatek lub ratę podatku.

Organy podatkowe w trakcie egzekucji zaległości podatkowych mogą dokonać zajęcia różnych składników majątku podatnika. Pewne rzeczy są jednak wyłączone spod egzekucji – przykładowo komputer, który służy do pracy wykonywanej osobiście, gotówka do 760 zł czy zapasy żywności na 30 dni.

Co do zasady, na podstawie nieostatecznej decyzji podatkowej nie jest możliwe prowadzenie egzekucji. Decyzja nieostateczna, nakładająca na stronę obowiązek podlegający wykonaniu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, nie podlega wykonaniu.

Prezentujemy zestawienie wszystkich stawek odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych. Odsetki te stosuje się również do nieterminowo opłaconych składek ubezpieczeniowych (składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz Fundusz Emerytur Pomostowych).

Organ egzekucyjny może dokonać zajęcia rzeczy lub praw majątkowych osobie, która nie jest dłużnikiem. W takim przypadku osoba ta ma prawo wystąpić z wnioskiem do organu prowadzącego egzekucję o wyłączenie spod egzekucji.

Jeżeli podatnik nie zapłacił podatku, najpierw organ podatkowy wyśle mu pisemne upomnienie. W piśmie tym wezwie do zapłaty zaległego podatku wraz z odsetkami za zwłokę i kosztami upomnienia. W wezwaniu organ podatkowy pouczy ponadto podatnika, iż nieuregulowanie zaległości w terminie 7 dni od dnia otrzymania upomnienia, spowoduje skierowanie sprawy do postępowania egzekucyjnego.