Wyłudzanie VAT, Karuzela podatkowa

W ciągu ostatnich kilku lat zaobserwować można było pozytywny zwrot orzecznictwa sądów administracyjnych w tzw. sprawach karuzelowych. Sądy te uważnie przyglądały się postępowaniu dowodowemu i temu co rzeczywiście udało się KAS wykazać w zakresie zaistnienia transakcji, oceny należytej staranności czy dobrej wiary podatnika.

Dziś i jeszcze przez długie jutro najważniejszym problemem praktycznym zapewnienia wzrostu dochodów budżetowych z podatku od towarów i usług będzie – obok zmian legislacyjnych – eliminacja rzeczywistych organizatorów i beneficjentów oszustw podatkowych, przy jednoczesnym zaprzestaniu szukania pieniędzy w kieszeniach ofiar tych oszustw. Oczywiście jest to dużo łatwiejsze i skuteczniejsze fiskalnie, lecz obiektywnie jest to droga donikąd. Dlaczego? O tym za chwilę.

Komisja przychyliła się do moich wniosków i wezwała pierwszych pięciu świadków: Witolda Modzelewskiego, Jana Vincenta-Rostowskiego, Zbigniewa Ćwiąkalskiego, Andrzeja Czumę i Andrzeja Seremeta - poinformował szef komisji śledczej ds. VAT Marcin Horała po zakończenia czwartkowego posiedzenia.

Zgodnie z przepisami prawo do zwrotu VAT przy transakcji nabycia towarów i usług jest fundamentalnym uprawnieniem podatnika, wynikającym z zasady neutralności tego podatku. Na zwrot urząd skarbowy ma z reguły 60 dni, liczonych od dnia złożenia deklaracji przez podatnika, może jednak ten termin przedłużać w nieskończoność. W praktyce niejednokrotnie z 60 dni robi się kilka lat.

Zdaniem sądów nie można na siłę doszukiwać się zamiaru oszustwa po stronie podatnika, tj. nie można stosować sankcji automatycznie i zbiorczo wobec wszystkich podmiotów łańcucha transakcji tylko dlatego, że na którymś etapie doszło do nadużycia w podatku VAT. Warunkiem jest jednak to, że przedsiębiorca nie wiedział lub nie mógł wiedzieć o nieprawidłowości po stronie innego podmiotu.

Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazuje, że nie ma odpowiedzialności zbiorowej podmiotów uczestniczących w karuzeli podatkowej. Polskie sądy, jak zauważa ekspert Grant Thornton, przychylają się do tego stanowiska. Jeżeli więc transakcje przeprowadzone przez podatnika same w sobie nie stanowią naruszenia przepisów w zakresie podatku VAT, to nie można twierdzić, że noszą znamiona oszustwa podatkowego.

Od dwóch lat, czyli od ostatnich wyborów parlamentarnych, Ministerstwo Finansów prowadzi walkę o skuteczne uszczelnienie systemu podatkowego, a co za tym idzie o znaczące zwiększenie wpływów budżetowych. Publiczne media regularnie donoszą o odnoszonych przez władze sukcesach w tej dziedzinie; jednak nie wspominają o uczciwych przedsiębiorcach, których działalność jest znacznie utrudniona na skutek wprowadzania coraz bardziej restrykcyjnych przepisów. Więc, czy jednak naprawdę jest tak różowo?

Obecne działania resortu finansów, których celem jest walka z nieuczciwymi praktykami podatkowymi, przynoszą konkretne efekty. Na przykład w sierpniu br. wykryto karuzelę podatkową, w której udział brało około 30 polskich i zagranicznych firm. Jednak działania zmierzające do wykrywania VAT-owskich wyłudzeń często wymierzone są również przeciwko uczciwym przedsiębiorcom.

Dzięki działaniom rządu zmniejsza się wprawdzie luka w VAT, ale często dzieje się to kosztem przedsiębiorców. I to nie tylko tych nieuczciwych. Organy podatkowe zwiększają liczbę kontroli i bezprawnie wstrzymywanych zwrotów VAT, zwłaszcza w branżach podwyższonego ryzyka.

Rząd podkreśla, że mamy do czynienia ze wzrastającą liczbą wyłudzeń podatkowych związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą – szczególnie w odniesieniu do podatku VAT. W związku z czym wyłudzanie VAT ma być bezwzględnie ścigane i surowo karane. Od 1 marca 2017 r. za fałszowanie faktur o wartości ponad 10 milionów złotych przedsiębiorcy grozi nawet 25 lat więzienia.

Po stronie przychodów budżetowych na ten rok zapisano dodatkowe 13 miliardów złotych wpływów wynikających z działań uszczelniających system podatkowy. Jako główne narzędzie do realizacji tych działań przewidziano wzmożone kontrole podatkowe.

Kontrola podatkowa wchodzi na nowy, bardziej represyjny poziom. Przedsiębiorcy są coraz bardziej narażeni na wzmożone kontrole, m.in. na pomysły władzy na inwigilację w postaci Jednolitego Pliku Kontrolnego czy też powołanie spółki do utworzenia centralnego rejestru faktur. A teraz jeszcze Krajowa Administracja Skarbowa – mundurowa służba specjalna na podatnika. Czy podatnicy mają się czego obawiać?

Dochowanie należytej staranności i jej właściwe udokumentowanie może uchronić przedsiębiorcę przed negatywnymi skutkami wkręcenia w karuzelę podatkową. Takie podejście potwierdzają wyroki krajowych sądów administracyjnych oraz wyroki Trybunału Sprawiedliwości UE. Mimo to zdarza się, że organy podatkowe uznają, że zgromadzone dokumenty służą jedynie uwiarygodnieniu przeprowadzonych transakcji mających na celu wyłudzenie VAT.

W praktyce gospodarczej firmy coraz częściej wpadają w karuzelę podatkową, odpowiadając za błędy dostawców swojego kontrahenta. W efekcie zostają posądzone przez urząd skarbowy o wyłudzenie VAT. Brakuje procedur, które chroniłyby przed tym uczciwego przedsiębiorcę. Nowe regulacje dotyczące jednolitego pliku kontroli, które wejdą w życie w lipcu 2016 r., także nie rozwiązują tego problemu.

Z perspektywy interesów Skarbu Państwa, za najbardziej szkodliwy rodzaj oszustw podatkowych uznać należy wyłudzenia zwrotów podatku od towarów i usług. O ile bowiem np. zatajenie przed fiskusem osiągniętego w danym okresie rozliczeniowym dochodu wiąże się jedynie z uszczupleniem dochodów budżetowych państwa, podkreślić należy, iż wyłudzenie podatku VAT dodatkowo te dochody zmniejsza. Nie dość bowiem, że oszust podatkowy nie uiszcza należnej daniny, to jeszcze uzyskuje od Skarbu Państwa środki, które mu się faktycznie nie należą. Korzyści związane z tego typu działalnością przestępczą znajdują więc swoje źródła w budżecie państwa, a każda kwota wyłudzona przez oszustów wiąże się ze zmniejszeniem środków przekazywanych przez państwo na inne, społecznie istotne cele. Na oszustach vatowskich tracimy więc wszyscy.

Karuzelę podatkową można określić jako sieć kilku, kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu podmiotów, które tworzą pozory legalnych transakcji handlowych. Wykorzystując w tym celu luki w przepisach, wyłudzają z budżetu państwa zwroty podatku VAT, który nigdy nie zostanie do budżetu wpłacony. Jak wynika z danych resortu finansów, w ubiegłym roku wyłudzono w ten sposób z budżetu państwa około 20 mld zł.