Tematy - Gmina - INFOR.PL

Przekazanie 1,5 proc. podatku rolnego na rzecz organizacji rolniczych. Gminy, aby otrzymać zwrot utraconych dochodów, będą musiały złożyć do 31 marca odpowiedni wniosek do wojewody. Tak wynika z projektu rozporządzenia przygotowanego przez resort finansów.

W jakich przypadkach trzeba stosować minimalną stawkę godzinową a kiedy nie jest to konieczne? Wyjaśniła to Marlena Maląg, minister rodziny i polityki społecznej w odpowiedzi z 11 maja 2023 r. na interpelację poselską. Wskazała też, że stawki godzinowe ustalane przez gminy, przy zastosowaniu art. 453 Kodeksu cywilnego, w celu spłat zadłużenia czynszowego w formie świadczenia rzeczowego (odpracowanie) nie są objęte obowiązkiem zapewnienia minimalnej stawki godzinowej.

Obecnie po śmierci posiadacza rachunku bankowego bank przekazuje gminie, w której mieszkał zmarły szereg informacji o rachunku (rachunkach) bankowym tej osoby, w tym o wysokości środków pieniężnych zgromadzonych na tym koncie. W toku rządowej procedury legislacyjnej znajduje się aktualnie projekt ustawy, który ukrócić ma praktykę informowania gmin o stanie rachunków bankowych zmarłych osób.

Gmina jest właścicielem infrastruktury ciepłowniczej (m.in. sieci ciepłowniczej) i za pośrednictwem samorządowego zakładu budżetowego dostarcza energię cieplną do odbiorców zewnętrznych i wewnętrznych. Jak gmina może rozliczać VAT w tym przypadku?

Gmina nie ma prawa do odliczenia VAT naliczonego wynikającego z faktur dokumentujących wydatki z tytułu zakupu materiałów reklamowych i informacyjnych oraz prezentów małej wartości, a także wydatki poniesione w związku z organizacją jarmarku i zamieszczeniem życzeń świątecznych w gazecie lokalnej.

Zdaniem Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (zob. interpretacja indywidualna z 22 maja 2022 r.), w przypadku poniesienia przez gminę wydatków na realizację zadania w ramach Programu Inwestycji Strategicznych „Polski Ład” nie zaistnieją negatywne przesłanki, wskazujące na brak prawa do odliczenia podatku VAT z faktur zakupu. Taką przesłanką nie jest płatność dokonana ze środków pochodzących z dofinansowania przyznanego w kwocie brutto.

Gmina, realizując odpłatnie usługi polegające na transporcie uczniów na dodatkowe zajęcia sportowe, może działać jako organ władzy publicznej, wyłączony z opodatkowania podatkiem VAT. Tak uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z 24 marca 2022 r. (sygn. I SA/Go 60/22).

Miasto (gmina miejska), pobierając opłaty za udostępnianie kanału technologicznego umiejscowionego w drodze publicznej, nie występuje w charakterze podatnika podatku VAT. W związku z tym wnoszone przez przedsiębiorców opłaty za udostępnienie kanału technologicznego nie będą opodatkowane podatkiem od towarów i usług. Tak orzekł Naczelny Sąd w wyroku z 21 października 2021 r. (sygn. I FSK 406/18).

Gmina, wykonując obowiązki związane z organizacją Punktu Szczepień Powszechnych, nie występuje w charakterze podatnika VAT. W związku z tym czynności polegające na organizacji Punktu i dostawie odpowiedniej infrastruktury nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług - piszą eksperci PwC Polska.

Opodatkowanie elektrowni wiatrowych podatkiem od nieruchomości. Rząd przyjął projekt ustawy o rekompensacie gminom dochodów utraconych w 2018 r. w związku ze zmianą zakresu opodatkowania elektrowni wiatrowych - podało Centrum Informacyjne Rządu. Koszty rekompensat oszacowano na 524,43 mln zł.

Opłata targowa jest opłatą lokalną. Rada gminy może, ale nie musi wprowadzać opłaty targowej na terenie gminy. Dla roku 2022 stawka maksymalna opłaty targowej wynosi 852,75 zł dziennie. Co jeszcze warto wiedzieć o opłacie targowej?

Polski Ład. Ministerstwo Finansów promuje ryczałt ewidencjonowany jako najbardziej korzystną formę opodatkowania w Polskim Ładzie. Jednak jeśli przedsiębiorcy zaczną masowo przechodzić na ryczałt, będzie to duży problem dla samorządów. Podatek ten trafia bowiem wyłącznie do budżetu państwa i jest rozliczany centralnie. Samorządy nie dostają z niego żadnych środków. Dla wielu z nich może to oznaczać problemy finansowe.

Wpływy z PIT i CIT dla samorządów. Zmiany projektowane w ramach Polskiego Ładu (w tym zwłaszcza podwyższenie kwoty wolnej od podatku PIT) wpłyną raczej niekorzystnie na sytuację finansową jednostek samorządu terytorialnego (JST), tj. gmin, powiatów i województw. Ministerstwo Finansów zapowiada, że z tego względu zostaną wprowadzone rozwiązania stabilizujące i wzmacniające finanse JST. Resort finansów informuje jednocześnie, że sytuacja finansowa samorządów w latach 2016-2020 poprawiła się w stosunku do lat 2011-2015. Wzrosły dochody ogółem oraz kwoty we wszystkich kategoriach dochodów JST. Znacznie zwiększyło się też wsparcie inwestycyjne z budżetu państwa dla JST.

Opodatkowanie elektrowni wiatrowych. Senat podjął uchwałę o przekazaniu do Sejmu projektu ustawy o wypłacie gminom rekompensaty za dochody, utracone w 2018 r. w wyniku zmiany opodatkowania budowli wchodzących w skład elektrowni wiatrowych. Projekt to inicjatywa ustawodawcza Senatu.

Zakaz prowadzenia gier losowych wprowadzony przez gminę. Ustawodawstwo krajowe, które ogranicza prawo do prowadzenia gier losowych i pieniężnych do określonych miejsc, może stanowić przeszkodę w swobodnym świadczeniu usług – tak uznał Trybunał Sprawiedliwości UE (TSUE).

Przekształcenie użytkowania wieczystego a VAT. TSUE uznał, że przekształcenie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości w prawo pełnej własności przewidziane w przepisach krajowych w zamian za uiszczenie opłaty stanowi dostawę towarów w rozumieniu przepisów dyrektywy VAT.

Do ustalenia podatku leśnego na 2021 r. przyjmuje się średnią cenę drewna uzyskaną przez nadleśnictwa za pierwsze trzy kwartały tego roku. Ile wynosi podatek leśny w 2021 r.? Co podlega opodatkowaniu? Kto płaci podatek, a kto jest zwolniony? Jak obliczyć podatek leśny i jak go zapłacić? Jak złożyć deklarację?

„Przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości z mocy prawa, takie jak w przedmiotowej sprawie, stanowi dostawę towarów w rozumieniu art. 14 ust. 1 w związku z art. 2 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2006/112, podlegającą opodatkowaniu VAT. Pobierając opłaty z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości z mocy prawa, takie jak w okolicznościach przedmiotowej sprawy, gmina działa w charakterze podatnika w rozumieniu art. 9 ust. 1, a nie w charakterze organu władzy publicznej w rozumieniu w art. 13 dyrektywy 2006/112” – taka jest konkluzja Opinii Rzecznika Generalnego w polskiej sprawie toczącej się przez TSUE pod znakiem C‑604/19.

Wybrukowane skwery i rynki obciążą budżety samorządów, bo nieruchomości gminne także będą podlegać opłacie za zmniejszoną retencję - pisze "Dziennik Gazeta Prawna".

Tarcza antykryzysowa 3.0 - czyli rządowa nowelizacja niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 - została przyjęta przez Sejm w dniu 30 kwietnia. Obecnie trwają prace senackie nad projektem. Oto najważniejsze nowości prawne zawarte w noweli.

Na podstawie specustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, gmina, w drodze uchwały, może wprowadzić zwolnienie oraz przedłużenie terminów płatności rat podatku od nieruchomości. Ministerstwo Finansów przedstawiło szczegółowe wyjaśnienia w tej sprawie.

Średnia cena skupu żyta za okres ostatnich 11 kwartałów, która stanowi podstawę do ustalenia podatku rolnego na rok 2020, wyniosła 58,46 zł za 1 dt (decytonę, kwintal). Jest więc nieznacznie wyższa niż obowiązująca dla roku 2019. Oznacza to, że w 2020 roku rolnicy zapłacą trochę wyższą daninę.

Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że gminie nie przysługuje prawo do odliczenia VAT w przypadku podpisania umowy dzierżawy za symboliczną kwotę w sytuacji gdy dzierżawiony obiekt nie jest wykorzystywany przez dzierżawcę do celów wiążących się z opodatkowaniem VAT.

Odliczenie VAT na bazie metody powierzchniowej wymaga szczegółowego uzasadnienia i jednostka nie może bez niego odstąpić od metody obrotowej z rozporządzenia o tzw. prewspółczynniku.

Według organów skarbowych nie jest możliwe zastosowanie różnych sposobów określenia prewspółczynnika VAT w odniesieniu do różnych sektorów działalności jednego podatnika. Z takim podejściem nie zgodził się jednak WSA w Krakowie, który orzekł, że każde nabycie towarów i usług podatnik powinien rozpatrywać oddzielnie, co ewidentnie wymaga stosowania odrębnych prewspółczynników dla różnych rodzajów prowadzonej działalności.

Ministerstwo Finansów, jak co roku, przygotowało prognozę na 2020 rok dochodów gmin i miast w Polsce z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT). Najmniejsza prognoza (bo 490 tys. zł) dotyczy podlaskich Przytuł, a najwięcej dostanie oczywiście Warszawa - ponad 6 mld zł. Do miast i gmin wpłynie więc w 2020 roku blisko 55 mld zł z tytułu udziału w PIT. Gminy (miejskie i wiejskie) otrzymają 38,16 proc. podatku PIT zapłaconego przez swoich mieszkańców, natomiast do powiatów trafi 10,25 proc. Dochody miast na prawach powiatu obejmują zarówno część "gminną", jak i "powiatową".

Gminy zrealizowała inwestycję, tj. budowę hali sportowej a następnie oddała ją szkole w trwały zarząd. Zdaniem fiskusa, okoliczność ta wystarczyła, aby pozbawić gminę zupełnie prawa do odliczenia podatku VAT.

Fiskus wydał interpretację podatkową w bardzo aktualnej obecnie sprawie, czyli w zakresie rozliczenia odwrotnego obciążenia w przypadku projektów dotyczących Odnawialnych Źródeł Energii (OZE), takich jak montaż instalacji fotowoltaicznych, kolektorów słonecznych, pomp ciepła. Warto się z nią zapoznać, gdyż gminy mają wątpliwości w zakresie prawa do odliczenia czy też obowiązku opodatkowania dotacji.

Ministerstwo Finansów przygotowało rozporządzenie wprowadzające wzory formularzy w zakresie informacji o nieruchomościach i obiektach budowlanych oraz deklaracji na podatek od nieruchomości, które wchodzi w życie 1 lipca 2019 r. Określone w rozporządzeniu jednolite wzory formularzy będą obowiązywały w całej Polsce, tj. we wszystkich gminach, w tym również w gminach stosujących zwolnienia od tego podatku i różnicujących stawki.

Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że w przypadku projektów wodno-kanalizacyjnych realizowanych przez gminę można odliczyć VAT inaczej niż prewspółczynnikiem. Podkreślając, że specyfika tego rodzaju działalności przejawia się w odwrotnej proporcji czynności opodatkowanych w stosunku do niepodlegających VAT.

Wśród zmian wprowadzonych lipcową nowelizacją ustawy o odnawialnych źródłach energii, jedną z najbardziej oczekiwanych była zmiana przepisów dotyczących sposobu opodatkowania wiatraków podatkiem od nieruchomości. Poprzednie rozwiązania pozwalały bowiem na obłożenie tym podatkiem zarówno części budowlanej, jak i technicznej wiatraka. Teraz podatkiem jest obłożona tylko część budowlana wiatraka.

Pozornie trudno zrozumieć dlaczego niektóre jednostki samorządu terytorialnego zapowiedziały, że wszystkie (!) płatności na rzecz krajowych dostawców i usługodawców będą dokonywane przy pomocy mechanizmu podzielonej płatności. I to już, od początku lipca br., czyli z naruszeniem wcześniej zawartych umów, które nie przewidywały tej formy zapłaty.

Dotacja podlega opodatkowaniu VAT, jeżeli ma bezpośredni związek z ceną dostarczonego towaru lub usługi świadczonej przez otrzymującego dotację. W takiej sytuacji stanowi bowiem wynagrodzenie płatne od osoby trzeciej w zamian za dostarczony towar lub usługę świadczoną przez otrzymującego dofinansowanie.

Minister Finansów chciał odmówić jednej z gmin prawa do odliczenia naliczonego podatku VAT. Na szczęście sądy po raz kolejny powstrzymują zapędy fiskusa, przypominając o zasadzie neutralności w podatku VAT.

Dotacja dla osób fizycznych na inwestycje z zakresu ochrony środowiska (zmniejszające zanieczyszczenie powietrza) generuje u tych osób przychód. Jest on jednak zwolniony z opodatkowania PIT, w związku z czym na jednostce terytorialnej udzielającej dofinansowania nie będzie ciążył obowiązek sporządzenia informacji PIT-8C.

Gmina może dokonać odliczenia podatku naliczonego z faktur VAT dokumentujących wydatki inwestycyjne związane z budową lub przebudową (modernizacją) targowiska.

Prawo do odliczenia należnego podatku od towarów i usług przysługuje pod dwoma warunkami, które spełnione być muszą w sposób kumulatywny. Nabywcą towarów bądź usług musi być podmiot, który jest podatnikiem VAT, a owe towary czy usługi wykorzystywane być muszą przez podatnika do podejmowania czynności, które podlegają podatkowi VAT. Kto i kiedy ma zatem prawo do pełnego odliczenia VAT za usługę prawną?

Ministerstwo Finansów planuje wprowadzenie obowiązku sporządzania przez organy podatkowe właściwe w sprawach podatku od nieruchomości, podatku rolnego i podatku leśnego corocznego sprawozdania podatkowego. Głównym celem tego rozwiązania jest ułatwienie gminom prowadzenia własnej polityki podatkowej.

Wprowadzone już zmiany przepisów mające na celu m.in. centralizację rozliczeń podatku VAT obejmują w swoim zakresie rozliczenia podmiotów funkcjonujących jako Jednostki Samorządu Terytorialnego (JST). W ogólnym zarysie, zmiany zostały wprowadzone w celu przełożenia obowiązku w rozliczeniu podatku VAT z JST na gminy i wprowadzenia wewnętrznych rozliczeń z podatku VAT dla tych podmiotów.

1 lipca 2016 r. jest istotną datą dla polskiego systemu podatkowego. Od tego dnia duże podmioty muszą przekazywać, na żądanie organów podatkowych, księgi podatkowe oraz dowody księgowe w formie Jednolitego Pliku Kontrolnego (JPK). To rozwiązanie może znacznie usprawnić i przyspieszyć kontrole fiskusa, ale wiąże się jednak z obowiązkiem posiadania odpowiednich systemów informatycznych. Tym bardziej, że struktura JPK będzie stopniowo rozszerzana o kolejne elementy.

Prezentujmy najważniejsze i niezbędne informacje dotyczące podatku leśnego, w szczególności z zakresu zasad związanych z obliczaniem stawki opodatkowania, powstawaniem i wygasaniem obowiązku podatkowego, terminami płatności oraz zwolnieniami. Poradnik uwzględnia zmiany w ustawie o podatku leśnym wprowadzone ustawą z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 1 stycznia 2016 r.

Na początku kwietnia 2016 r. rusza program Rodzina 500+. To nie tylko wyzwanie organizacyjne dla organów samorządowych, ale także kwestia, nad którą muszą się poważnie pochylić służby finansowo-księgowe urzędów. Środki z programu Rodzina 500+ są środkami publicznymi i organ odpowiedzialny za ich rozdystrybuowanie musi zadbać o właściwe ujęcie w księgach rachunkowych i sprawozdaniach budżetowych. Zasada ta dotyczy też środków, które będą przeznaczone na obsługę organizacyjną (administracyjną) programu Rodzina 500+.

Ustawy krajobrazowa obowiązuje od 11 września 2015 roku ale gminy wciąż nie spieszą się z przygotowywaniem i wprowadzaniem w życie tzw. kodeksów reklamowych, które miały uporządkować chaos w przestrzeni publicznej i dać podstawę do pobierania opłat reklamowych. Nowe przepisy zostały zaskarżone do Trybunału Konstytucyjnego i wciąż czekają na jego opinię. Jeśli TK uzna je za sprzeczne z Ustawą zasadniczą stworzone na podstawie wadliwego prawa kodeksy mogą stać się bezużyteczne i obrócić się przeciwko gminom, jako podstawa do dochodzenia odszkodowań, zwrotu kar i opłat reklamowych.

18 stycznia 2016 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowany został projekt ustawy o zasadach rozliczeń w podatku od towarów i usług oraz dokonywania zwrotu środków europejskich przez jednostki samorządu terytorialnego oraz o zmianie ustawy o finansach publicznych. Zakłada on centralizację rozliczeń VAT samorządów z podległymi im jednostkami, co w uproszczeniu oznacza, że dany samorząd oraz wszystkie podległe mu jednostki zobowiązane będą do składania jednej deklaracji VAT-7.

Ministerstwo Finansów przygotowało projekt ustawy dotyczący rozliczeń podatku VAT przez samorządy. Zdaniem ekspertów rozwiązania zawarte w projekcie są krokiem w dobrym kierunku, ale powinny bardziej uwzględniać interesy gmin. Podkreślają jednak, że propozycje są zbyt skomplikowane.

Wyrok TSUE z dnia 29 września 2015 r. C-276/14 nie rozstrzyga o konieczności jakiejś „centralizacji” rozliczenia VAT w gminach - uważa profesor Witold Modzelewski.

Ministerstwo Finansów zdecydowało o przeunięciu terminu obowiązkowej „centralizacji” rozliczeń w samorządach w zakresie podatku VAT z połowy 2016 r. na 1 stycznia 2017 r.

Od 1 stycznia 2016 r. maksymalna wysokość stawki podatku od nieruchomości - od gruntów niezabudowanych objętych obszarem rewitalizacji i położonych na terenach, dla których miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego przewiduje przeznaczenie pod zabudowę mieszkaniową, usługową albo zabudowę o przeznaczeniu mieszanym obejmującym wyłącznie te rodzaje zabudowy, jeżeli od dnia wejścia w życie tego planu w odniesieniu do tych gruntów upłynął okres 4 lat, a w tym czasie nie zakończono budowy zgodnie z przepisami prawa budowlanego – wynosi 3 zł od 1 m2 powierzchni.

Od chwili podjęcia przez NSA w dniu 24 czerwca 2014 r. uchwały, w której arbitralnie stwierdzono, że jednostki budżetowe nie są (jakoby) podatnikami tego podatku, trwa i pogłębia się chaos w tym zakresie. Należy przypomnieć, że w ustnym uzasadnieniu do tej uchwały stwierdzono, że wszystkie jednostki budżetowe nie są podatnikami, bo (jakoby) nie prowadzą „samodzielne” działalności gospodarczej, o czym świadczy – zdaniem sądu – fakt, że nie dysponują swoim dochodem. W uzasadnieniu jednak stwierdzono, że tylko gminne jednostki budżetowe nie są podatnikami, choć państwowe już są, mimo że również „nie dysponują swoim dochodem”, bo w sensie prawnofinansowym niczym się nie różnią.

Wzrost kwoty wolnej od podatku może być ogromnym problemem dla samorządów, gdyż udział w PIT to ich podstawowe źródło dochodów; może się okazać, że zwłaszcza w powiatach i województwach nie będzie pieniędzy nawet na wynagrodzenia pracowników - mówi prof. Jadwiga Glumińska-Pawlic.

Gmina

1,5 proc. podatku rolnego. Gminy otrzymają zwrot już w 2024 r.

Minimalna stawka godzinowa – kiedy powinna być stosowana a kiedy nie? Odpracowanie zadłużenia czynszowego a minimalna stawka godzinowa

Koniec z prześwietlaniem przez gminy rachunków bankowych po zmarłych mieszkańcach

Dostarczanie energii cieplnej a VAT. Czy gmina może odliczyć VAT? Jak określić prewspółczynnik?

Wydatki promocyjne a odliczenie VAT. Jak to jest w gminie?

Inwestycja finansowana z Programu Inwestycji Strategicznych „Polski Ład” a odliczenie VAT

Odpłatny transport uczniów na zajęcia dodatkowe. Czy gmina płaci VAT?

Opłaty za udostępnianie kanału technologicznego w drodze publicznej a VAT

Punkt szczepień w gminie a VAT

Opodatkowania elektrowni wiatrowych - rekompensaty dla gmin

Opłata targowa w 2022 r.

Podatkowy Polski Ład obniży dochody gmin

Wpływy z PIT i CIT dla samorządów - co się zmieni?

Rekompensata dla gmin za zmianę opodatkowania wiatraków

Ustawodawstwo krajowe nie może ograniczać swobody świadczenia usług - wyrok TSUE

Skutki w VAT przekształcenia użytkowania wieczystego

Podatek leśny w 2021 r.

Opłata za przekształcenie użytkowania wieczystego z VAT?

Miasta zapłacą podatek od betonu (opłatę za zmniejszoną retencję)

Tarcza antykryzysowa 3.0 – przewodnik po zmianach

Podatek od nieruchomości - gmina może zwolnić z podatku i przedłużyć termin płatności rat

Podatek rolny w 2020 r.

Dzierżawa majątku miasta a prawo do odliczenia VAT

Odliczenie VAT na bazie metody powierzchniowej

Jeden podatnik może stosować różne prewspółczynniki VAT

Dochody gmin i miast z PIT w 2020 roku - sprawdź prognozę dla Twojej gminy

Odliczenie VAT od inwestycji w obiekty sportowe

Rozliczanie dotacji na OZE - mechanizm odwrotnego obciążenia

Podatek od nieruchomości - ogólnopolskie wzory formularzy od 1 lipca 2019 r.

Odliczenie VAT w przypadku inwestycji wodno-kanalizacyjnych

Ujednolicone przepisy dotyczące opodatkowania elektrowni wiatrowych

Zapowiedź powszechnego stosowania mechanizmu podzielonej płatności przez jednostki samorządu terytorialnego jest błędem

VAT od dotacji unijnych

Podstawową zasadą w VAT jest jego neutralność

Dofinansowanie inwestycji na walkę ze smogiem zwolnione z PIT

Odliczenie VAT od wydatków związanych z przebudową targowiska

Prawo do pełnego odliczenia VAT za usługę prawną

Obowiązek sporządzania sprawozdania w zakresie podatków lokalny

Wystawianie faktur dla gminnych jednostek i zakładów budżetowych - zmiany 2017

Od 1 lipca duzi podatnicy muszą udostępniać do kontroli Jednolity Plik Kontrolny

Podatek leśny - poradnik

Jak ująć program Rodzina 500+ w księgach rachunkowych

Opłata reklamowa – gminy maja problem z kodeksami reklamowymi

Centralizacja rozliczeń VAT w jednostkach samorządu terytorialnego już od marca 2016 r.

Propozycje dotyczące rozliczeń VAT w gminach zbyt skomplikowane

VAT w gminach 2016 – nie ma konieczności centralizacji rozliczeń

Centralizacja rozliczeń w samorządach w zakresie podatku VAT od 1 stycznia 2017 r.

Podatek od nieruchomości od gruntów objętych obszarem rewitalizacji od 2016 r.

Czy na pewno gminne jednostki budżetowe nie są podatnikami VAT?

Prof. Jadwiga Glumińska-Pawlic: wzrost kwoty wolnej może być ogromnym problemem dla samorządów