Windykacja należności

Wśród polskich przedsiębiorców, w tym także w branży TSL (transport, spedycja i logistyka) temat windykacji należności powraca jak bumerang. Z jednej strony przedsiębiorcy zmagają się z chronicznymi zatorami płatniczymi, z drugiej – wciąż krążą liczne stereotypy, które sprawiają, że wiele firm reaguje zbyt późno albo unika działań windykacyjnych. W efekcie przedsiębiorcy narażają się na utratę płynności finansowej i problemy z dalszym rozwojem.

W aktualnym stanie gospodarki niemal każda branża boryka się z problemem opóźnionych płatności. Tym problemem szczególnie dotknięta jest branża transportu, spedycji i logistyki. W sektorze TSL nieterminowe regulowanie zobowiązań stało się niestety powszechną praktyką, często traktowaną jako standard rynkowy. Dlatego windykacja należności jest aktualnie kluczowym elementem zarządzania finansami przedsiębiorstw z tego sektora. W jaki sposób przeprowadzić ją na koszt dłużnika?

W przeszłości zdarzały się przypadki publicznego ujawniania danych wskazujących na zadłużenie poszczególnych członków wspólnoty mieszkaniowej lub spółdzielni. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych sprzeciwił się takim praktykom. Argumentacja GIODO (obecnie UODO) mówi, że numery lokali również należy traktować jako dane osobowe. Niedopuszczalne jest też publiczne podawanie innych informacji mogących sugerować zadłużenie poszczególnych członków wspólnoty lub spółdzielni. Dane o zadłużeniu nie powinny być dostępne dla osób niebędących właścicielem lokalu w danym bloku lub spółdzielcą. Zarządca budynku musi zadbać o bezpieczeństwo doręczenia zestawień prezentujących między innymi poziom opłat oraz ewentualne długi za mieszkanie. W razie naruszenia zasad ochrony danych osobowych przez wspólnotę lub spółdzielnię, pokrzywdzone osoby mogą domagać się odszkodowania przed sądem.

Zwlekający z zapłatą kontrahenci to niechlubny standard w polskich firmach. Niestety niemal każdy przedsiębiorca spotyka się w końcu z sytuacją, w której druga strona transakcji będzie zwlekać z regulacją wymagalnych zobowiązań. Przyczyny takiego stanu rzeczy bywają różne, a w wielu przypadkach koniecznością okazuje się wszczęcie sprawy sądowej. Warto wiedzieć, że kosztami postępowania można obciążyć dłużnika.

W bieżącym 2022 roku coraz większa liczba gospodarstw domowych może mieć problem z obsługą swoich zobowiązań. Dlatego więcej osób może mieć styczność z procesem windykacji. Windykacja jest działaniem zgodnym z prawem, a windykator dąży do polubownego ustalenia warunków spłaty zadłużenia. Czego nie może zrobić windykator? Związek Przedsiębiorstw Finansowych rozwiewa popularne mity dotyczące windykacji.

Windykacja a relacje z kontrahentem. Co 3. przedsiębiorstwo z sektora MŚP, które zleciło windykację należności, zaobserwowało wzrost liczby faktur opłacanych przez kontrahentów w terminie. Wśród tych, które odzyskały pieniądze, 68 proc. skorzystało z możliwości obciążenia dłużnika kosztami windykacji - wynika z badania „Relacje między kontrahentami po zleceniu windykacji” Kaczmarski Inkasso. Przedsiębiorcy, którzy zdecydowali się na to rozwiązanie, stosowali je najczęściej wobec wszystkich kontrahentów. Zachowali przy tym z nimi dobre kontakty.

Nieterminowe regulowanie płatności jest dla przedsiębiorców podwójnym obciążeniem: nawet bowiem niezapłacone faktury powodują powstanie obowiązku podatkowego. Nie dość, że wierzyciel nie otrzymuje zapłaty za wydany towar czy wykonaną usługę, to jeszcze musi odprowadzić podatek dochodowy i VAT. Zarówno bowiem podatek VAT, jak i podatek dochodowy z zasady rozliczane są metodą memoriałową (obowiązek rozliczenia się z urzędem skarbowym powstaje mimo tego, że nie otrzymano zapłaty). Ale warto wiedzieć, że w takiej sytuacji można skorzystać z pewnych udogodnień podatkowych.

Wierzyciele z reguły są zdeterminowani, żeby odzyskać pieniądze od dłużników, ale nie chcą ich upadku. Część firm odstępuje od natychmiastowej windykacji, stosując prolongaty długów czy rozkładając je na raty. Przedsiębiorcy są jednak ostrożni i w gospodarce postcovidowej częściej decydują się na pieczęć prewencyjną czy monitoring płatności jeszcze przed terminem zapłaty. Wśród branż zlecających windykację królują obecnie: transportowa, budowlana, farmaceutyczna oraz szkoleniowa. Nowe kategorie dłużników to tzw. branża beauty, turystyka, hotele czy restauracje.

Epidemia COVID-19 spowodowała, że wielu konsumentów ma trudności z terminowym spłacaniem swoich zobowiązań. W tej sytuacji (niełatwej dla wielu osób) etyczne odzyskiwanie należności staje się tym bardziej istotne. Kilkanaście lat temu Związek Przedsiębiorstw Finansowych (organizacja zrzeszająca instytucje m.in. z sektora bankowego, pożyczkowego, pośrednictwa finansowego czy windykacyjnego) stworzyła Zasady Dobrych Praktyk (ZDP). To obszerny dokument będący zbiorem norm etycznych, według których powinny funkcjonować firmy działające na rynku finansowym.

Epidemia koronawirusa, rozprzestrzeniająca się aktualnie na całym świecie, zaczyna negatywnie odbijać się na płynności finansowej wielu firm. Niektórzy klienci płacą nieterminowo lub całkowicie zaprzestają regulowania faktur. Inni - proszą o odroczenie płatności lub rozłożenie jej na raty. Aby nie stracić płynności finansowej firmy mogą wspomóc działania windykacyjne rozwiązaniami oferowanymi przez systemy ERP, a nawet, przy ich pomocy, starać się zapobiegać powstawaniu zaległości.

Problematyka dotycząca przysługujących wierzycielowi uprawnień i obowiązków dłużnika w związku z nieterminowym regulowaniem zobowiązań została unormowana w polskim porządku prawnym w ustawie z 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (dalej jako „ustawa o terminach zapłaty”). Przedmiotowa ustawa nie tylko zastąpiła ustawę z 2003 r. o tożsamym tytule, ale miała także na celu wdrożenie do krajowego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych. W 2019 r. ustawodawca dokonał w tej materii znaczących zmian, które weszły w życie z początkiem 2020 roku.

Od 1 stycznia 2020 r. obowiązuje ustawa ograniczająca zatory płatnicze. Jej celem jest wzmocnienie pozycji najmniejszych firm wobec dużych kontrahentów. Zdaniem ekspertów korzystny efekt ustawy może zostać zmniejszony przez gorszy stan gospodarki. Dynamika PKB już w 2019 r. znacznie spadła – poniżej 3% w IV kw. (z 4,8% w I kw.). W tym roku może być jeszcze gorzej. Na spadku PKB ucierpią najpierw małe firmy, które w coraz większym stopniu będą narażone na zerwanie kontraktów przez dużych partnerów i utratę płynności finansowej.

6 czerwca 2019 r. Rada UE przyjęła dyrektywę o ramach restrukturyzacji zapobiegawczej, drugiej szansie i sprawniejszych procedurach restrukturyzacji, niewypłacalności i umarzaniu długów. Nowe przepisy mają dać "drugą szansę" bankrutującym przedsiębiorcom, którzy mają dobrą opinię, i ułatwić rentownym firmom, które mają problemy finansowe dostęp do restrukturyzacji zapobiegawczej na odpowiednio wczesnym etapie, tak aby zapobiec trwałej niewypłacalności.

14 maja 2019 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych. Projekt ten przewiduje m.in. wprowadzenie do podatków dochodowych (PIT i CIT) ulgi na złe długi na wzór ulgi obowiązującej już w zakresie VAT. Nowe przepisy mają wejść w życie 1 stycznia 2020 roku.

Euler Hermes, wiodący ubezpieczyciel należności handlowych zauważa, iż polscy eksporterzy znajdują się pod presją związaną z przepływem środków pieniężnych, wynikającą z rekordowo długiego obecnie okresu regulowania należności na świecie. Wydłużenie okresu obiegu należności (DSO - Dales Sales Outstanding) w skali globalnej stwarza ryzyko przepływu należności dla polskich eksporterów. Globalny średni wskaźnik DSO osiągnie rekordowy poziom w 2018 roku, ulegając wydłużeniu do 67 dni. Chińskie (92 dni), greckie (89 dni), włoskie i tureckie (83 dni) przedsiębiorstwa płacą za towary i usługi najdłużej podczas, gdy średnia w Polsce wynosi 59 dni.

Polski Związek Faktorów ocenia, że w pierwszym półroczu 2017 roku prawie 4 mln faktur wystawionych przez przedsiębiorców zostało zapłaconych przez inne podmioty niż wyszczególnieni na fakturze nabywcy. Powody są dwa: długie terminy na zapłatę faktur powszechnie stosowane w polskiej gospodarce i opóźnienia w płatnościach nabywców. Zapłata dokonywana przez firmy trzecie (nabywców wierzytelności - faktorów) poprawia płynność finansową i sprzyja rozwojowi firm.

Jak tanio pozyskać mocny dowód stanu rzeczy przed rozpoczęciem sprawy sądowej? Wymogi formalne, moc dowodową i dopuszczalność wykorzystania protokołu stanu faktycznego przedstawia Mariusz Bujacz, prawnik z kancelarii KG LEGAL KIEŁTYKA GŁADKOWSKI – SPÓŁKA PARTNERSKA.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych utrwalił się jednolity pogląd, zgodnie z którym skarga paulińska uregulowana w art. 527 § 1 Kodeksu cywilnego znajduje analogiczne zastosowanie do dochodzenia należności publicznoprawnych np. przez organy podatkowe. Rzecznik Praw Obywatelskich uważa, że ww. przepis jest niezgodny z art. 2 oraz z art. 84 Konstytucji RP „w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie na zasadzie analogii legis do dochodzenia należności publicznoprawnych na drodze cywilnej w formie skargi paulińskiej”.

Dłużnicy w stosunku do których prowadzona jest egzekucja komornicza nieraz spotykają się z sytuacją, w której egzekucja przeciwko nim prowadzona jest równolegle przez kilku komorników działających na rzecz różnych wierzycieli.

Zasady skutecznego przeprowadzenia windykacji sądowej przedstawia Remigiusz Brzeziński, prezes zarządu Kancelarii Prawnej – Inkaso WEC.

Nie można odzyskać PIT-u zapłaconego od faktury sprzedaży, z uregulowaniem której już jakiś czas zalega kontrahent. Szansę na zmniejszenie podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym mają tylko ci podatnicy, którzy prowadzą pełną księgowość. Po spełnieniu warunków w koszty mogą zaliczyć odpis aktualizujący od nieściągalnej należności.

Jednym z podstawowych problemów, z którymi muszą mierzyć się dzisiejsi przedsiębiorcy, jest brak terminowości spłat należności przez partnerów biznesowych. Czasem jest to wynikiem nieszczęśliwego zbiegu okoliczności, który powoduje u kontrahenta przejściowe kłopoty. Czasem, niestety, bywa też tak, że partner biznesowy prowadzi takie działania celowo, traktując opóźnienie zapłaty jako formę bezkosztowego kredytowania. W każdym z tych przypadków warto skorzystać ze wsparcia firmy windykacyjnej – aby wypracować wspólnie rozwiązanie ułatwiające wyjście z trudnej sytuacji albo po prostu wyegzekwować swoje pieniądze.

„Nie zapłacę, bo nie mam - też mi nie zapłacili” – takie słowa windykatorzy specjalizujący się w odzyskiwaniu należności wynikających z obrotu gospodarczego słyszą codziennie. Zatory płatnicze to inaczej kumulujące się zadłużenie pomiędzy kontrahentami. Zjawisko to jest szczególnie groźne dla małych i średnich przedsiębiorstw, dla których brak zapłaty w terminie może oznaczać utratę płynności finansowej i w konsekwencji bankructwo.

Jak wynika z badania „Audyt windykacyjny” przeprowadzonego na zlecenie firmy windykacyjnej Kaczmarski Inkasso, prawie 60% polskich przedsiębiorstw z sektora MSP nie ma przygotowanego scenariusza na wypadek wystąpienia opóźnień w płatnościach ze strony kontrahentów.

Według szacunków GUS praktycznie każdy Polak posiada telefon komórkowy. Niestety nie każdy za niego płaci. Średnia kwota windykowana z tytułu zadłużenia telekomunikacyjnego przez Kaczmarski Inkasso wynosi 844 złote.