Należyta staranność w VAT

Wystawianie i wprowadzanie do obrotu gospodarczego tzw. pustych faktur jest dość częstym zjawiskiem, dotyczy to m.in. branży budowlanej. Stosowanie fikcyjnego fakturowania może przybierać różne formy i nieść za sobą konsekwencje podatkowe i karne-skarbowe. Wbrew opinii publicznej, ofiarami tych nadużyć są często niewinni przedsiębiorcy, którzy działając w dobrej wierze stają się przedmiotem postępowań. Kto zatem stoi za nakręcaniem karuzel podatkowych? Czy jest sposób by im zapobiec?

Nabycie towaru od firmanta. Organ podatkowy odmówił firmie prawa do odliczenia VAT, bo ta podczas rozmów biznesowych nie wylegitymowała swoich kontrahentów.

Mimo, iż przepisy prawa wprost nie obligują podatników do podejmowania czynności sprawdzających uczciwość swoich kontrahentów, to zaniechania w tym zakresie niosą ryzyko obciążenia odpowiedzialnością za ewentualne oszustwo podatkowe. Negatywnym tego skutkiem może być pozbawienie podatnika prawa do odliczenia VAT.

Weryfikacja kontrahentów w kontekście dochowania należytej staranności na potrzeby VAT budzi liczne kontrowersje i spory pomiędzy urzędami a podatnikami. Granica pomiędzy dochowaniem należytej staranności a jej brakiem jest bardzo cienka, a analiza stanowiska organów i sądów administracyjnych pokazuje, że wręcz jest ona bardzo subiektywna i zależy od okoliczności.

Już z początkiem września 2019 roku rząd utworzy ogólnodostępną bazę wszystkich podatników VAT, która ma być aktualizowana w każdy dzień roboczy. W bazie znajdą się takie dane, jak numery rachunków bankowych wszystkich przedsiębiorców, nazwa firmy lub imię i nazwisko, NIP, REGON, PESEL (którego publikacja może budzić szczególne wątpliwości), adres siedziby, imiona i nazwiska osób reprezentujących podmiot, jak również numery NIP i PESEL tych osób, data rejestracji, odmowy rejestracji albo wykreślenia z rejestru jako podatnika VAT, numery rachunków bankowych wskazanych w zgłoszeniu identyfikacyjnym.

W Sejmie trwają prace nad wprowadzeniem długo oczekiwanego wykazu czynnych podatników VAT – tzw. białej listy podatników VAT. W dniu 11 kwietnia 2019 r. odbyło się drugie czytanie projektu nowelizacji ustawy o VAT, która miała obowiązywać już od połowy ubiegłego roku. Sam projekt nowelizacji pojawił się 20 września 2017 roku i od tamtego czasu uległ niewielkim modyfikacjom.

Tylko ten podmiot uczestniczący w łańcuchu dostaw karuzeli VAT, który dołożył należytej staranności kupieckiej i nie miał, oraz nie mógł mieć świadomości uczestnictwa w tej karuzeli, może mieć prawo do odliczania VAT z faktur dotyczących tych transakcji. Dołożenie takiej należytej staranności dotyczy w szczególności podmiotu pośredniczącego w obrocie towarem, a więc nie dysponującego towarem handlowym w sposób materialny.

Organy skarbowe coraz częściej wskazują na konieczność należytej weryfikacji kontrahenta pod kątem VAT. Zaniechanie lub niedokonanie odpowiednich czynności sprawdzających może skutkować sporem z fiskusem i poważnymi stratami finansowymi.

Ministerstwo Finansów zaprasza przedsiębiorców do udziału w anonimowym badaniu ankietowym nt. mechanizmu podzielonej płatności (MPP) oraz należytej staranności w prowadzeniu biznesu. Ankietę on-line można wypełnić do 20 września 2018 r.

Z terminem należytej staranności w VAT wiążą się opracowane przez resort finansów standardy, dzięki którym podatnicy mogą zabezpieczyć się przed podjęciem współpracy z nieuczciwym podatnikiem VAT. Mimo że wytyczne zostały opracowane z myślą o urzędnikach, to przedsiębiorcy też mogą z nich skorzystać. Dlatego zanim nawiąże się relacje biznesowe, warto sprawdzić, z kim ma się do czynienia. Podpowiadamy jak to zrobić.

Pod koniec kwietnia tego roku resort finansów przedstawił zbiór zasad, do których należy się stosować, aby dochować tzw. należytej staranności przy transakcjach objętych podatkiem VAT. Ich zignorowanie skutkuje utratę prawa do odliczenia VAT. Wskazówki nie zostały jednak skierowane do przedsiębiorców, a do urzędników administracji skarbowej.

Dochowanie należytej staranności przez nabywców towarów w transakcjach krajowych to temat, który od dawna budzi wiele wątpliwości. Firmy obawiają się, że błąd może je wiele kosztować, w przypadku gdy organy udowodnią, że podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć przy dochowaniu należytej staranności, że przez nabycie towaru weźmie udział w transakcji związanej z oszustwem w podatku VAT. W takiej sytuacji mogą mu one odmówić prawa do odliczenia podatku VAT.

Skończyło się tak, jak (nieskromnie mówiąc) przewidywałem. Zresztą nie mogło być inaczej. Sam pomysł, aby wydać ogólne objaśnienia, czy też ogólną interpretację, czyli pogląd urzędowy opisujący sposoby dołożenia należytej staranności przez podatników VAT wynikał albo z nieznajomości problemu, albo formułowany był w złej wierze. Rozbudziło to jednak naiwne oczekiwania podatników, którzy teraz czują się oszukani (słusznie). Wiarygodność działań publicznych dotyczących VAT-u spadła do poziomu z lat 2008 – 2015, a wydawało się, że gorzej być już nie może. Opinie podatników, których „po raz kolejny wprowadzono w błąd”, mogą mieć skutki sondażowe, a tego politycy raczej nie darują. I nie powinni, bo wizerunkowa klęska powstała na zamówienie autorów tego pomysłu.

Coraz częściej sądy orzekają, że fiskus powinien szukać prawdziwych oszustów, a nie ściągać należności z majątku oszukanych. Korzystne dla podatników wyroki zapadły ostatnio w WSA w Warszawie, a wcześniej w WSA we Wrocławiu oraz w Naczelnym Sądzie Administracyjnym.

Gdy nawet udałoby się wydać jakieś „ogólne objaśnienia”, które zastosowałyby naiwnie jakiś podatnik VAT, to wpadłby w pułapkę, którą zapamiętałby na całe życie – pisze profesor Witold Modzelewski.

Prace nad kodeksem należytej staranności w VAT są na ukończeniu, będzie on miał formę objaśnień podatkowych wiążących dla podatnika, jak i aparatu skarbowego - powiedział PAP Michał Kanownik, prezes Związku Importerów i Producentów Sprzętu Elektrycznego i Elektronicznego branży RTV i IT ZIPSEE "Cyfrowa Polska". Prezes Kanownik jest członkiem zespołu, który wspólnie z resortem finansów pracuje nad dokumentem.

Rządowe stanowisko w związku z wnioskiem Komisji Europejskiej dotyczącym rozporządzenia Rady (UE) w sprawie współpracy administracyjnej oraz zwalczania oszustw w dziedzinie podatku VAT spotkało się z aprobatą przedsiębiorców. Celem proponowanych zmian jest wprowadzenie narzędzi, dzięki którym poprawi się współpraca administracji podatkowych z administracjami celnymi i organami ścigania krajów UE.

Jeżeli błędne rozliczenie podatnika VAT wynikać będzie z popełnienia oszustwa podatkowego sankcja może wynieść nawet 100% naliczonego podatku. Podatnicy, którzy nieświadomie biorą udział w niezgodnych z prawem transakcjach dochowując należytej staranności i działając w dobrej wierze nie zostaną jednak obciążeni tak wysoką sankcją.

Według oficjalnych zapowiedzi do końca października 2017 r. resort finansów zobowiązał się do opracowania zasad postępowania charakteryzujących „zachowanie należytej staranności” przez podatników podatku od towarów i usług. Miał to być jakiś „kodeks dobrych praktyk”, czyli coś nie mającego jakiegokolwiek znaczenia prawnego, podobnie jak np. komunikat prasowy.

Konieczne są szczegółowe przepisy dotyczące "dobrej wiary" i "należytej staranności" jako przesłanek prawa do odliczenia VAT, tak by podatnicy wiedzieli, co zrobić, by nie dotknęły ich problemy. Kwestie te nie są określone w przepisach. Zdaniem niektórych ekspertów instrukcja Ministerstwa Finansów w tej sprawie nie wystarczy.

Przed końcem października 2017 r. ma być gotowy dokument zawierający listę praktyk świadczących o należytej staranności podatnika VAT - zapowiedzieli na konferencji prasowej 13 września 2017 r. przedstawiciele Ministerstwa Finansów. Stosowanie tych praktyk ma uchronić podatników przed konsekwencjami transakcji z kontrahentami, którzy okazali się oszustami podatkowymi.

Trwają organizowane przez Ministerstwo Finansów konsultacje mające doprowadzić do stworzenia listy (kodeksu) dobrych praktyk podatników VAT (tzw. należytej staranności) w zakresie weryfikacji kontrahentów.

Business Centre Club w ramach konsultacji podatkowych ws. listy przesłanek należytej staranności kupieckiej w VAT przekazało do Ministerstwa Finansów opinię wraz z rekomendacjami odnośnie zakresu Listy, jej charakteru oraz poszczególnych przesłanek dochowania przez przedsiębiorców należytej staranności kupieckiej w VAT w kontekście prawa do odliczenia podatku naliczonego.