Tematy - Korekta deklaracji, Podatki 2016

ZUS w szerokiej kampanii medialnej informuje i przypomina od pewnego czasu, że tylko do 1 stycznia 2024 r. płatnicy składek mogą przekazywać korekty dokumentów rozliczeniowych (ZUS DRA, ZUS RCA, ZUS RSA) za okres od stycznia 1999 r. do grudnia 2021 r. Natomiast korekty tych dokumentów za okres od stycznia 2022 r. są możliwe w ciągu 5 lat od terminu płatności składek za dany miesiąc kalendarzowy. ZUS przygotował też odpowiedzi na 9 najczęściej pojawiających się pytań na ten temat. Wyjaśnia m.in. kwestię ew. sankcji za brak korekt, zasady odzyskiwania nadpłat, czy zmiany dot. korygowania dokumentów od 1 stycznia 2024 r.

ZUS informuje, że korekta dokumentów rozliczeniowych ZUS DRA, ZUS RCA, ZUS RSA za okres od stycznia 1999 r. do grudnia 2021 r. jest możliwa tylko do końca 2023 roku. Przy czym jeżeli ktoś nie zdąży z korektą w tym terminie, ZUS nie będzie stosował sankcji. Warto też wiedzieć, że błędy w dokumentach rozliczeniowych z ZUS za okres od stycznia 2022 r. - można korygować w ciągu kolejnych 5 lat od terminu płatności składek za dany miesiąc kalendarzowy.

Jakie błędy najczęściej zdarzają się podatnikom przy wypełnianiu PIT-ów? Co grozi za źle wypełniony PIT? Jak poprawić błąd?

Od 1 stycznia 2022 roku w życie weszło wiele zmian w przepisach, w szczególności w zakresie prawa podatkowego. Zmianami została objęta również ustawa – Kodeks karny skarbowy. Co ciekawe jednak, w trakcie roku doszło do ponownej nowelizacji tej ustawy a kolejne zmiany zaczęły obowiązywać od 1 lipca. Jakich zmian dokonano w kodeksie karnym skarbowym w 2022 roku? Poniżej wskazujemy na najciekawsze i najbardziej istotne zmiany, które warto znać.

Podatnik posiada lokal usługowy, w którym prowadzi działalność gospodarczą. W maju 2022 r. przekształcił połowę budynku (85 m2 ze 160 m2) na mieszkanie dla siebie i żony. Lokal został wprowadzony do ewidencji w czerwcu 2014 r. Wartość inwestycji - 300 000 zł netto. VAT był odliczony w wysokości 69 000 zł. W jaki sposób należy postąpić teraz z VAT? Czy musimy oddać część odliczonego VAT?

Firma wystawiła korektę faktury sprzedaży w listopadzie 2021 r., która dotyczyła lutego tego samego roku. Korekta dotyczyła błędu wynikającego z błędnego przeliczenia usługi (podana była zła ilość tonażu). Firmy nie mają podpisanej oświadczeń o korzystaniu z przepisów przejściowych. Kiedy należy ując korektę sprzedaży w deklaracji VAT, a kiedy w podatku dochodowym?

W ramach projektu Polskiego Ładu nastąpią zmiany w kodeksie karnym skarbowym, które dotyczyć będą pojawienia się nowych przepisów ograniczających możliwość uniknięcia odpowiedzialności za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe. Art. 16a ust. 3 k.k.s., który o tym mówi, ma obowiązywać już od 2022 roku i dotyczyć deklaracji podatkowych oraz jednolitego pliku kontrolnego.

Korekta deklaracji VAT po zakończeniu kontroli. Dokonanie zmian w rozliczeniu VAT wymaga sporządzenia odpowiedniej korekty deklaracji. Uprawnienie do korekty ulega jednak zawieszeniu na czas trwania kontroli podatkowej w zakresie objętym tą kontrolą. Jeżeli kontrola podatkowa wykaże nieprawidłowości, a podatnik zgadza się z jej ustaleniami, ewentualnej korekty może dokonać zatem dopiero po zakończeniu kontroli. Istotne jest, aby odpowiednich zmian dokonać jeszcze przed wszczęciem postępowania podatkowego. Wtedy możemy uniknąć sankcji.

Zeznanie podatkowe PIT. Ministerstwo Finansów przypomina, że zeznania podatkowe PIT za 2020 r. trzeba złożyć w nieprzekraczalnym terminie do 30 kwietnia 2021 r. Można to zrobić przez usługę Twój e-PIT, system e-Deklaracje lub w formie papierowej.

Organy podatkowe wskazują, że zasadniczo korekta treści pierwotnie wystawionej faktury VAT powinno nastąpić przez wystawienie przez sprzedawcę faktury korygującej. Czasem jednak wystawiona faktura nie została wprowadzona do "obrotu prawnego" co oznacza, że wystawca nadal posiada 2 egzemplarze faktury i nie wysłał nikomu (np. kontrahentowi) żadnego jej egzemplarza. W takiej sytuacji nie ma podstaw do poprawienia błędów w fakturze poprzez wystawienie faktury korygującej ale za to można anulować taką fakturę.

Czy po złożeniu korekty deklaracji po kontroli podatkowej lub celno-skarbowej nie grożą nam inne sankcje prawne? Niestety, nie. Warto wiedzieć, jakie są związki między prawem karnym a korektą deklaracji podatkowej.

Istnieje możliwość złożenia korekty zeznania podatkowego PIT w związku z odliczeniami od dochodu wydatków w ramach ulgi rehabilitacyjnej. Konieczne jest jednak spełnienie jednego z warunków, tj. posiadanie dokumentów stwierdzających poniesienie wydatków.

Transakcje wewnątrzwspólnotowe podlegają szczególnym zasadom opodatkowania. Jednak aby zastosować preferencyjną stawkę podatku przy sprzedaży towarów do innego kraju UE należy posiadać dokumenty potwierdzające wywóz towarów, a ich brak może skutkować korektą deklaracji lub wykazaniem sprzedaży z właściwą krajową stawką podatku VAT.

Organy podatkowe mają obowiązek kontrolować m.in. czy podatnicy nie zawyżają kosztów uzyskania przychodu, a tym samym, czy celowo nie zmniejszają podstawy opodatkowania. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości podatnik ma prawo do złożenia korekty (deklaracji, zeznania podatkowego), a jeżeli korekta nie zostanie złożona, organ wyda decyzję wymiarową w postępowaniu podatkowym.

W deklaracji VAT-7 składanej za luty 2019 r. podatnik błędnie odliczył VAT z faktury zakupowej od małego podatnika (metoda kasowa). Podatnik zapłacił za tę fakturę w marcu 2019 r. Zamierza on złożyć korektę pliku JPK_VAT oraz deklaracji VAT-7 za luty i marzec 2019 r. W związku z tymi korektami podatnik będzie zobowiązany do zapłaty zaległości podatkowej za luty 2019 r., ale także powstanie nadpłata za marzec 2019 r. Czy w tej sytuacji podatnik jest zobowiązany złożyć w urzędzie skarbowym pismo o zaliczenie nadpłaty za marzec 2019 r. na poczet zaległości za luty 2019 r.? Czy organ rozliczy nadpłatę z urzędu?

Od 1 stycznia 2016 r. obowiązują przepisy regulujące zasady dokonywania korekty kosztów (art. 15 ust. 4i-4l ustawy o CIT). Z przepisów tych wynika, że każda korekta przychodu lub kosztu, która nie będzie spowodowana błędem rachunkowym lub oczywistą omyłką, ma być dokonywana na bieżąco. Przepisy o korekcie kosztów mają zastosowanie również przy korygowaniu kosztów uzyskania przychodów poniesionych przed 1 stycznia 2016 r. Wcześniej według ugruntowanego stanowiska organów podatkowych i sądów, korekty przychodów i kosztów należało dokonywać zawsze wstecz - bez względu na przyczynę (por. wyrok NSA z 25 kwietnia 2014 r., sygn. II FSK 4/13). Dla podatników oznaczało to obowiązek korygowania prowadzonych ewidencji i zeznań podatkowych niejednokrotnie nawet za kilka lat.

Podatnik, który otrzyma wynik kontroli celno-skarbowej, tylko raz będzie mógł skorygować złożoną deklarację podatkową. Jeśli później uzna, że dokonane przez niego rozliczenia wbrew opinii kontrolujących były jednak prawidłowe, to ponowna deklaracja, w zakresie, jakim cofa ustalenia kontroli, będzie już bezskuteczna.

Najnowsza nowelizacja (z 9 listopada 2018 r.) ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej oraz niektórych innych ustaw wprowadza zdaniem ekspertów podatkowych ważne i raczej niekorzystne dla podatników zmiany. Ważniejsze zmiany to m.in. ograniczenie możliwości złożenia ponownej korekty deklaracji podatkowej po kontroli celno‑skarbowej, poszerzenie kręgu podmiotów mogących podlegać kontroli krzyżowej, zwiększenie dostępu fiskusa do informacji o kontach bankowych.

Prawo do korekty deklaracji podatkowej jest proceduralnym odzwierciedleniem prawa podmiotowego do uzyskania zwrotu podatku VAT. Jednocześnie okoliczności pozbawienia podatnika prawa do korekty nie może usprawiedliwiać wydanie przez organ podatkowy postanowienia o przedłużeniu terminu zwrotu podatku po upływie tego terminu.

Podatnicy VAT zmyleni przez fiskusa mają rok więcej na korektę deklaracji. Podatnik nie może ponosić negatywnych konsekwencji tego, że nie poprawił deklaracji, zawierzając skarbówce, iż nie ma takiego prawa – orzekł NSA w wyroku z 16 listopada 2017 r. (sygn. akt I FSK 326/17). To bardzo ważne dla podatników, którzy po wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE (niekoniecznie we własnej sprawie) chcą ubiegać się o zwrot nadpłaconego podatku.

Jeżeli po zmniejszeniu kwoty kosztów uzyskania przychodów, należność zostanie uregulowana, spółka będąca wspólnikiem spółki osobowej będzie uprawniona do zwiększenia kosztów uzyskania przychodów o kwotę uregulowanego zobowiązania w proporcji do udziału tej spółki w zysku na dzień uregulowania zobowiązania.

Przedmiotem rozstrzygania organów skarbowych zostało zagadnienie relacji pomiędzy wpłaceniem do depozytu sądowego należności wobec kontrahenta a obowiązkiem przeprowadzenia korekty odliczonego podatku od towarów i usług i jego kosztów. W jaki sposób depozyt sądowy wpływa na korektę VAT?

Od 1 stycznia 2017 r. rozszerzono katalog usług objętych mechanizmem odwrotnego obciążenia. Coraz szersze zastosowanie tego mechanizmu może prowadzić do różnego rodzaju błędów w rozliczeniach, które należy odpowiednio skorygować. Wyjaśniamy jak to zrobić.

W 2015 r. zmianie uległy przepisy nakazujące korektę kosztów uzyskania przychodu w wyniku braku terminowej zapłaty z tytułu nabytych towarów i usług. Obecnie przedsiębiorcy zobligowani są do kontroli swoich zobowiązań pod kątem sposobu uiszczenia zapłaty.

Jeżeli dochodzi do komercjalizacji projektu badawczego pierwotnie prowadzonego w ramach działalności statutowej, wówczas podatnicy mają prawo do korekty deklaracji VAT uwzględniającej korektę podatku naliczonego. Możliwość takiej korekty wskazuje na ostateczny zakres prawa do odliczenia na podstawie rzeczywistego końcowego przeznaczenia towaru lub usługi.

Ministerstwo Finansów ostrzega przed skutkami nieterminowego regulowania należności lub niepłacenia należności w zakresie odliczonego VAT. MF przypomina o korygowaniu podatku naliczonego w takich sytuacjach.

Gdy nasza deklaracja VAT zawiera błędy możemy dokonać jej korekty. Należy wówczas złożyć deklaracje korygującą do urzędu skarbowego. Nie we wszystkich przypadkach jest jednak taka możliwość. W niektórych sytuacjach nie mamy prawa do złożenia korekty.

Czasami może się zdarzyć, że nasza deklaracja VAT posiada błędy. Podatnik sam może poprawić swoją deklarację VAT składając korektę, także naczelnik urzędu skarbowego może dokonać korekty deklaracji.

Przesyłanie szeregu deklaracji i podań drogą elektroniczną będzie możliwe bez konieczności stosowania podpisu kwalifikowanego - takie rozwiązanie przewiduje projekt rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów. Podpis kwalifikowany nie będzie potrzebny m.in. przy składaniu niektórych deklaracji VAT.

Niektóre zdarzenia powodują, że podatnik traci prawo do odliczenia VAT. Dotyczyć to może w szczególności wystąpienia niedoborów. Kiedy podatnik powinien skorygować odliczony VAT od niedoborów, a kiedy nie będzie takiej konieczności?

Od 1 stycznia 2017 r. nowe grupy towarów i usług zostały objęte odwrotnym obciążeniem. Często podatnicy mają problem z korektą tych świadczeń. Ustawodawca nie ułatwia zadania, gdyż wiele kwestii nadal nie jest wprost określone w ustawie. Pomocne mogą być wyjaśnienia MF dotyczące rozliczenia transakcji objętych odwrotnym obciążeniem.

Na gruncie ustawy Ordynacja podatkowa występuje możliwość dokonania korekt tych deklaracji podatkowych PIT, które zostały już złożone do urzędu skarbowego. Zgodnie z obowiązującymi przepisami korekta nie jest jednak możliwa w każdym przypadku. Jak zatem prawidłowo złożyć korektę deklaracji podatkowej?

Spółka w związku z otrzymaniem w lutym 2017 r., końcowej faktury rozliczeniowej za energię elektryczną, która w 2016 r. rozliczana była na podstawie faktur prognoz, powzięła wątpliwość co do momentu ujęcia jej w kosztach uzyskania przychodów.

Jeżeli przy wystawieniu faktury podatnik popełnił błąd, to ma on możliwość wystawienia faktury korygującej. Jeżeli błąd ten dotyczy danych wskazanych w fakturze (np. stawki lub kwoty podatku) to rozliczenie takiej korekty nie sprawia większych problemów. Wątpliwości mogą pojawić się w odniesieniu do korekt, które zmieniają rodzaj czynności podlegającej opodatkowaniu, np. z transakcji krajowej na wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

W związku z dokonaniem korekty wysokości należnych składek na ubezpieczenie i powstaniem nadpłaty tych składek, jak również w odniesieniu do podatku od nieruchomości, spółka jest uprawniona do zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów w podatku CIT w okresie rozliczeniowym, w którym otrzymała zwrot powstałej nadpłaty na rachunek bankowy lub kwota nadpłaty została zarachowana na przyszłe zobowiązania (tzw. korekta „na bieżąco”).

Relatywnie krótka praktyka stosowania JPK zdążyła wzbudzić szereg wątpliwości, które spędzają sen z powiek podatnikom. Narzędzie mające w założeniu usprawnić i przyśpieszyć pracę organów podatkowych, a co się z tym wiąże ułatwić życie kontrolowanym, zdaje się być wysoko problematyczne. Pomimo bowiem odpowiedzi, które zostały zamieszczone na stronie resortu finansów, wciąż pozostają pewne niedopowiedzenia, wskazując na niekompletność regulacji w tym względzie (brak dalekowzroczności ustawodawcy).

Kancelaria prawna bez doradcy podatkowego nie jest obecnie w stanie zapewnić ochrony przedsiębiorcy, uważa prof. dr hab. Adam Mariański. Zdaniem profesora nadal jest miejsce na rynku dla nowych doradców podatkowych ale wprowadzenie aplikacji doradcy podatkowego z praktykami w sądach lepiej przygotowałoby do wykonywania tego zawodu.

Prowadzę działalność gospodarczą, w ramach której ewidencjonuję sprzedaż na kasie fiskalnej. Przy sprzedaży pewnego towaru stosowałem stawkę VAT w wysokości 23%, podczas gdy prawidłowa stawka to 8%. Czy mam prawo skorygować podatek od dokonanej sprzedaży ze względu na zawyżenie stawki VAT?

Kiedy może zostać zawieszone postępowanie podatkowe? Jakie przyczyny mają na to wpływ? Niektóre przeszkody faktyczne lub prawne sprawiają, że prowadzenie postępowania podatkowego jest bezcelowe. Aby sprawa została rozpatrzona rzetelnie, najpierw trzeba przeszkody pokonać. Należy przy tym pamiętać o podstawowych zasadach postępowania, dotyczących m.in. informowania czy prowadzenia sprawy w sposób budzący zaufanie.

Czy jest dopuszczalne faktyczne podwójne opodatkowanie podatkiem od nieruchomości budynku (hali produkcyjnej), wewnątrz którego powstaje drugi jako część istniejącej budowli (linii produkcyjnej)? W sytuacji, gdy w rzeczywistości mają one tę samą powierzchnię użytkową?

Na koniec 2016 roku luka w VAT, czyli różnica między realnymi wpływami a możliwymi do osiągnięcia, może spaść do około 45 mld zł, czyli 2,5 proc. PKB - tak wynika z obliczeń PwC. W 2015 r. luka w VAT wyniosła 49 mld zł, czyli 2,8 proc. PKB.

Stan prawny i praktykę stosowania zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) sprzedaży gospodarstwa rolnego po 1 stycznia 2016 r. oraz odpowiedzialność notariuszy w zakresie stosowania tego zwolnienia omawia Mirosław Siwiński, radca prawny i doradca podatkowy.

Spółka cywilna nie jest podatnikiem podatku od nieruchomości, gdyż nie może we własnym imieniu nabywać praw, w tym własności nieruchomości; nie może stać się posiadaczem samoistnym nieruchomości, użytkownikiem wieczystym gruntu ani posiadaczem mienia jednostek samorządu terytorialnego lub Skarbu Państwa. Taką tezę zawarł minister finansów w interpretacji ogólnej z 21 października 2016 r. (nr 489011/I).

Chcąc odgadnąć perspektywę ewolucji polskiego systemu podatkowego w najbliższych latach, postawię dość radykalną, pozornie absurdalną tezę: najważniejszym wyznacznikiem tej ewolucji jest… przegrana Hilary Clinton w wyborach prezydenckich w USA. Absurd? Tylko pozorny: podatki są istotą demokracji, obserwacja ich eliminacji pozwala w istotnym stopniu ocenić również kondycję tego ustroju.

W Sejmie przedstawiono nową wersję podatku od handlu. Miałby on wynosić 1,2 - 1,5 proc. od obrotów i być włączony w roczne rozliczenie podatku PIT lub CIT. Podatki branżowe nie służą gospodarce - uważa Konfederacja Lewiatan.

Decyzja Komisji Europejskiej zobowiązująca Polskę do zawieszenia podatku od sprzedaży detalicznej do czasu rozstrzygnięcia czy podatek ten narusza prawo UE, będzie zaskarżona do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Ministerstwo Rozwoju przekazało 26 października 2016 r. informację, że wiceminister finansów Wiesław Janczyk zwrócił się do MSZ o zaskarżenie tej decyzji.

Mimo wejścia w życie rozporządzenia w sprawie zaniechania poboru podatku od sprzedaży detalicznej, podatnicy tego podatku powinni złożyć do urzędu skarbowego deklarację podatkową właściwą dla tego podatku, czyli PSD-1.

Podatnicy mają kłopoty z płaceniem kartami płatniczymi za podatki mimo, że taką możliwość przewiduje od 1 stycznia 2016 r. znowelizowana Ordynacja podatkowa. Problem tkwi w tym, że podatnika obciążają koszty opłat i prowizji związanych z taką zapłatą (opłata interchange, opłata na rzecz organizacji kartowej, czy marża agenta rozliczeniowego). Ale w praktyce najczęściej tych opłat nie można uiścić elektronicznie, a jedynie gotówką.

Najprawdopodobniej jeszcze w 2016 roku wejdą w życie nowe przepisy dotyczące podatku akcyzowego od obrotu skażonym alkoholem etylowym. Projekt nowelizacji ustawy o podatku akcyzowym w tym zakresie przygotowało Ministerstwo Finansów. Jest to odpowiedź legislacyjna na wykryte oszustwa polegające na odkażaniu alkoholu skażonego w tzw. procedurze węgierskiej.

Tyle rocznie spraw wpływa do biura Rzecznika Praw Obywatelskich. Częstym powodem skarg są podatki, np. niejednolite interpretacje podatkowe, niestosowanie zasady rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika czy długotrwałe sprawy sądowe – poinformował 10 października 2016 r. RPO Adam Bodnar na VI Europejskim Kongresie Małych i Średnich Przedsiębiorstw w Katowicach. Przedsiębiorcy zwracają się do Rzecznika także z innymi sprawami, np. karnymi.

Korekta deklaracji, Podatki 2016

Korekta dokumentów złożonych do ZUS 2023/2024. Co z nadpłatami? Jakie zmiany od nowego roku? [Wyjaśnienia ZUS]

ZUS: Brak korekty ZUS DRA, ZUS RCA, ZUS RSA do końca 2023 r. bez kar dla przedsiębiorcy

PIT 2023 - najczęstsze błędy podatników, skutki źle wypełnionego PIT-a, korekta błędu

Podwójna nowelizacja przepisów kodeksu karnego skarbowego w 2022 r.

Budynek (lokal) firmowy wykorzystywany częściowo do celów osobistych - korekta VAT

Korekta sprzedaży w deklaracji VAT - termin ujęcia

Złożenie korekty deklaracji może skutkować nałożeniem kary

Korekta deklaracji VAT po zakończeniu kontroli

Zeznanie podatkowe PIT do 30 kwietnia - potem możliwa korekta

Jak i kiedy można anulować fakturę VAT?

Skorygowanie deklaracji podatkowej nie wyklucza odpowiedzialności karnej

Korekta zeznania PIT w przypadku ulgi rehabilitacyjnej

Korekta deklaracji VAT w związku z ewidencją WDT – zasady, termin

Konsekwencje zawyżenia kosztów uzyskania przychodu

Korekta deklaracji VAT - powstanie zaległości podatkowej i nadpłaty

Korekta kosztu w CIT

Ograniczenie możliwości składania korekty deklaracji po kontroli celno‑skarbowej

Zmiana ustawy o KAS - problem z ponowną korektą deklaracji po kontroli celno‑skarbowej

Postanowienie o przedłużeniu terminu zwrotu VAT a prawo do korekty

Termin korekty deklaracji VAT

Korekta kosztów w CIT po uregulowaniu zobowiązania

Depozyt sądowy a korekta VAT

Korekta błędnych rozliczeń VAT - zasady ogólne zamiast odwrotnego obciążenia

Korekta kosztów podatkowych przy płatnościach gotówkowych ponad 15 tys. zł

Prawo do korekty VAT w wyniku komercjalizacji projektu badawczego

Nie płacisz nalezności - koryguj podatek naliczony

Prawo do korekty deklaracji VAT

Jak poradzić sobie z błędami w deklaracji VAT

Więcej deklaracji podatkowych bez podpisu kwalifikowanego

Prawo do odliczenia VAT w przypadku wystąpienia niedoborów

Jak korygować transakcje objęte odwrotnym obciążeniem

Jak złożyć korektę deklaracji rocznej PIT

Końcowa faktura rozliczeniowa za media - korekta CIT

Korekta VAT błędnie rozpoznanej transakcji (dostawy krajowej zamiast WDT)

Termin korekty kosztów podatkowych - błędy rachunkowe i inne powody

Praktyka stosowania Jednolitego Pliku Kontrolnego

Doradca podatkowy musi rozumieć biznes swojego klienta

Korekta sprzedaży udokumentowanej paragonami z zawyżoną stawką VAT

Zawieszenie postępowania podatkowego – nowości

Podatek od nieruchomości od linii produkcyjnej

Luka w VAT na koniec 2016 roku

Zwolnienie z PCC sprzedaży gospodarstwa rolnego – praktyka i odpowiedzialność notariuszy

Spółka cywilna nie jest podatnikiem podatku od nieruchomości – podatnikami są jej wspólnicy

Zmierzch „liberalnej demokracji” w systemie podatkowym: to już nie potrwa długo

Podatki branżowe szkodzą gospodarce

Polska zaskarży decyzję KE dot. podatku handlowego do TSUE

Mimo zawieszenia podatku od sprzedaży detalicznej, trzeba złożyć deklarację (PSD-1)

Zapłata podatku kartą płatniczą – problemy praktyczne

Zmiany w akcyzie od skażonego alkoholu etylowego

3 tys. skarg przedsiębiorców do Rzecznika Praw Obywatelskich