Tematy - Fundusz Pracy, Działalność gospodarcza - INFOR.PL

Dzięki nowym regulacjom, funkcjonującym w systemie prawnym od końca ubiegłego roku, możliwe jest też bezpieczne i płynne przeprowadzenie sukcesji podatkowej. Na mocy tych przepisów możliwe jest kontynuowanie działalności gospodarczej osoby fizycznej przez inną osobę fizyczną będącą jej następcą prawnym.

Podatnicy podatku dochodowego (PIT lub CIT), którzy posiadają status małego podatnika oraz podatnicy rozpoczynający prowadzenie działalności mogą dokonywać jednorazowych odpisów amortyzacyjnych od niektórych środków trwałych do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 50 000 euro. Limit ten dla roku 2020, po przeliczeniu według średniego kursu euro z dnia 1 października br., wynosi 219 000 zł.

Od 1 stycznia 2020 roku w życie wchodzi projekt uchwały dotyczącej „małego ZUS plus”. Oznacza to, że więcej przedsiębiorców będzie mogło skorzystać z obniżonych składek ZUS.

Przychody ze świadczenia usług pilotowania samolotów oraz usług szkół pozwalających uzyskać zawodowe certyfikaty i uprawnienia w zakresie prowadzenia statków oraz w zakresie pilotażu - można opodatkować ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych według stawki 8,5%.

Przychód uzyskany ze sprzedaży działki, na której prowadzona była działalność gospodarcza (także jeżeli działka nie była wprowadzona do ewidencji środków trwałych) stanowi przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej. W takim przypadku nie można skorzystać z art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o PIT, który pozwala nie płacić podatku dochodowego przy sprzedaży nieruchomości po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym była nabyta. Przychód z tej sprzedaży powinien zostać zaewidencjonowany w podatkowej księdze przychodów i rozchodów – oczywiście po stronie przychodów.

W przypadku gdy podatnik dokonuje podziału gruntu na mniejsze działki, a następnie je sprzedaje, to od każdej ze sprzedanych działek zobowiązany jest odprowadzić podatek VAT. Takie działanie uznawane jest bowiem za działalność gospodarczą prowadzoną w formie obrotu nieruchomościami.

Od 7 listopada 2019 r. w Kodeksie postępowania cywilnego ustanowiony zostaje specjalny tryb rozstrzygania spraw gospodarczych. Ma on skrócić proces z nawet kilku lat do pół roku. Zawiera w sobie jednak kilka pułapek dotyczących m.in. ograniczenia ws. dostarczania dowodów czy powołania świadków.

Zagraniczni przedsiębiorcy często w związku z prowadzoną na terytorium Polski aktywnością gospodarczą decydują się na krok jakim jest rejestracja w Polsce dla celów VAT. W związku z taką rejestracją pojawia się pytanie, czy obowiązkowe jest założenie rachunku bankowego w banku mającego siedzibę na terytorium Polski.

Po blisko półtora roku obowiązywania RODO warto dokonać przeglądu najczęściej występujących naruszeń związanych z ochroną danych i kar jakie w następstwie tego zostały nałożone przez organy nadzorcze w poszczególnych krajach członkowskich. W samej Polsce od 25 maja 2018 roku do organu wpłynęło co najmniej 8 000 skarg. Prezes UODO wydał już ponad 886 decyzji, z czego jedynie 3 nakładały na administratorów kary pieniężne. Przy czym łączna wysokość kar pieniężnych wyniosła blisko 3 miliony zł. W pozostałych krajach UE sytuacja wygląda podobnie – organy stosują „bat pieniężny” raczej w ostateczności. Jakiego rodzaju naruszenia najczęściej skutkowały najsurowszymi konsekwencjami?

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej potwierdził w interpretacji podatkowej z 29 października 2019 r., że kosztem uzyskania przychodu (w takiej proporcji, w jakiej pozostaje powierzchnia mieszkania wykorzystywana do działalności gospodarczej do całej powierzchni mieszkania) – mogą być m.in.: odpisy amortyzacyjne od wartości początkowej mieszkania wraz z miejscem postojowym, powiększonej o wydatki na wykończenie mieszkania, zapłacone odsetki od rat kredytu hipotecznego na sfinansowanie zakupu mieszkania, wydatki na czynsz i energię elektryczną.

Rozstrzyganie sporów w sądach z natury rzeczy jest czasochłonne, drogie i w dodatku utrudnia codzienne prowadzenie biznesu. Atrakcyjną alternatywą jest mediacja, która zapewnia realną oszczędność czasu i pieniędzy. Już od kilku lat Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii tworzy przepisy, które mają zachęcić i ułatwić przedsiębiorcom dostęp do tej formy rozwiązywania sporów.

Zdaniem wiceministra finansów i wiceszefa Krajowej Administracji Skarbowej Tomasza Słaboszowskiego dalsze procesy informatyzacyjne w sferze podatkowej są nieuniknione, inaczej administracja skarbowa i celna staną się barierą dla rozwoju całej gospodarki.

15 października 2019 r. ruszyła szósta edycja konkursu na premię technologiczną z unijnego programu Inteligentny Rozwój, przygotowanego przez Bank Gospodarstwa Krajowego. O dofinansowanie na innowacje mogą ubiegać się mikro, mali i średni przedsiębiorcy, a pojedyncza dotacja może wynieść aż 6 mln zł. Wnioski o dofinansowanie można składać do 27 lutego 2020 roku.

Nowe przepisy dotyczące raportowania schematów podatkowych, ogólne zasady opodatkowania dochodu oraz preferencyjne zasady opodatkowania − już 24 października 2019 r. w godz. 12.00-14.00 w siedzibie Krajowej Izby Gospodarczej odbędzie się warsztat z zagadnień prawa podatkowego dla przedsiębiorców. Spotkanie poprowadzi ekspert z Kancelarii WKB Wierciński, Kwieciński, Baehr. Wstęp wolny, obowiązuje rezerwacja miejsc. Patronat medialny nad warsztatem objął Infor.

Prawo podatkowe staje się coraz bardziej skomplikowane, z uwagi na szereg nowych przepisów wprowadzanych przez ustawodawcę. Choć kolejne zmiany pomagają zapobiegać nadużyciom podatkowym, to część z nich utrudnia prowadzenie działalności gospodarczej.

Niestabilność przepisów prawa podatkowego daje się we znaki przedsiębiorcom. Okazuje się, że tylko przez ostatnie cztery lata prawo podatkowe było nowelizowane ponad 70 razy.

Jakie formy finansowania są dostępne i korzystne dla małych firm. Nie będzie to raczej emisja obligacji korporacyjnych. Trudno dostępny jest również niskooprocentowany kredyt bankowy. Dla firm, które często dopiero startują w biznesie i dla banków nie są atrakcyjne ze względu na wysokie ryzyko, rozwiązaniem może być pozyskanie inwestora finansowego (venture capital). Rozwiązaniem pośrednim między długiem a pozyskaniem inwestora jest finansowanie dłużne typu private debt. Popularnym sposobem finansowania środków trwałych jest leasing.

Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych wydał decyzję nakładającą karę finansową w wysokości ponad 2,8 mln zł (660 000 EUR) za naruszenie przepisów RODO. Kara nałożona została na sklep internetowy Morele.net za niewystarczające zabezpieczenia organizacyjne (w zakresie monitorowania potencjalnych zagrożeń dotyczących nietypowych zachowań w sieci) i techniczne (w zakresie zabezpieczeń), które skutkowały uzyskaniem przez osobę nieupoważnioną dostępu do bazy danych klientów.

Podatnik prowadzący działalność gospodarczą w formie karty podatkowej ma prawo zgłosił przerwę w prowadzeniu działalności. Przerwa musi trwać co najmniej 10 dni. Za cały okres przerwy podatnik nie musi płacić podatku.

W ostatnim czasie hulajnogi elektryczne stały się bardzo popularne. Korzystają z nich również prowadzący działalność gospodarczą. Czy zakup takiej hulajnogi można uwzględnić w kosztach uzyskania przychodów prowadzonej działalności gospodarczej?

Premier Mateusz Morawiecki zapowiedział pójście w kierunku liczenia składek na ZUS w zależności od dochodu, a nie jak dotychczas w zależności od części (min. 60 proc.) prognozy średniego wynagrodzenia w gospodarce na dany rok. Proporcjonalność składek na ZUS ma dotyczyć tylko najmniejszych firm.

Nie sposób dzisiaj prowadzić działalności gospodarczej nie używając przy tym internetu. To właśnie dzięki sieci możemy być łatwo odnalezieni, możemy prowadzić kampanię reklamową, zawierać umowy, pozyskiwać klientów. Jednak aby móc to robić, konieczne jest bycie zauważonym. W spełnieniu tego warunku pomoże odpowiednia domena internetowa.

Rozpoczęcie oraz początki prowadzenia działalności gospodarczej zawsze wiąże się z nakładami finansowymi. Niestety, nie w każdym przypadku początkujący przedsiębiorca ma wystarczające zaplecze finansowe, które pozwoli mu na oczekiwany rozwój. Zewnętrzne finansowanie, w postaci kredytu bankowego również może okazać się niemożliwe do uzyskania, ze względu na brak wystarczającej historii kredytowej. To właśnie przyczyniło się do powstania inicjatywy JEREMIE wspierającej mikro, małe i średnie firmy.

Ministerstwo Energii opublikowało nowe propozycje wsparcia finansowego (np. w formie dotacji, pożyczki) zakupu pojazdów (np. samochodów) na paliwa alternatywne, jak CNG, LNG, wodór i energię elektryczną. Resort w zmienionym projekcie rozporządzenia "w sprawie szczegółowych warunków udzielania oraz sposobu rozliczania wsparcia udzielonego ze środków Funduszu Niskoemisyjnego Transportu" zaproponował wsparcie (dofinansowanie) również dla firm. W pierwotnej wersji projektu wsparcie to dotyczyło jedynie osób fizycznych.

Pytanie, które stawia sobie wiele osób przed rozpoczęciem własnej jednoosobowej działalności gospodarczej często dotyczy podatków. Aby móc optymalnie nimi zarządzać należy się zastanowić jaką formę opodatkowania wybrać - ryczałt ewidencjonowany czy KPiR?

Osoby sprzedające nieruchomości (zwłaszcza niezabudowane działki) ze swojego prywatnego majątku mogą czasem przeżyć niemiłą niespodziankę, kiedy się okaże, że od tej transakcji powinni zapłacić VAT mimo, że nie prowadzą żadnej zarejestrowanej działalności gospodarczej.

Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju poinformowało o kolejnych przepisach usuwających obowiązek stosowania pieczątek w procedurach z obszaru budownictwa. Wszyscy członkowie Rady Ministrów są zobowiązani, zgodnie z właściwością, do przeglądu aktów prawnych, stosowanych druków lub formularzy pod kątem przepisów nakładających obowiązek stosowania pieczęci/pieczęci przez obywatela lub przedsiębiorcę oraz do podjęcia działań zmierzających do deregulacji ww. obowiązku.

Naczelny Sąd Administracyjny uznał podnajęcie własnego lokalu przedsiębiorcy zajmującym się profesjonalnym najmem za przejaw działalności gospodarczej i nakazał opodatkować lokal jak dla działalności gospodarczej właśnie.

W dniu 13 sierpnia 2019 r. upływa termin dla przedsiębiorców na złożenie u dostawcy energii oświadczenia, które pozwoli na zamrożenia cen energii w II półroczu 2019 r. na poziomie cen stosowanych 30 czerwca 2018 r. Pozwoli to uniknąć rachunków wyższych nawet o 30–50 proc., a uprawnione są do tego m.in. mikro- i małe przedsiębiorstwa czy szpitale. Radca prawny zwraca uwagę, że wysłanie pocztą oświadczenia w ostatnim dniu przewidzianym na składanie wniosków może nie być skuteczne. Najlepiej złożyć wniosek osobiście.

Pomimo trwających wakacji, organy nadzorcze w całej Unii Europejskiej intensywnie kontrolują przedsiębiorców pod kątem przestrzegania przepisów unijnych i krajowych regulacji dotyczących ochrony danych osobowych. Kontrole te doprowadziły w ostatnim czasie do nałożenia kolejnych kar za naruszenia. Jakie praktyczne wnioski płyną z tych postępowań dla polskich przedsiębiorców?

Myśląc o założeniu własnej działalności gospodarczej warto rozpatrzyć różne możliwości zdobycia funduszy. Jedną z tych form jest dotacja z Urzędu Pracy (PUP). Podpowiadamy, jak traktowana jest tego rodzaju dotacja na gruncie przepisów o podatku PIT i VAT.

Prezydent podpisał już ustawę z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy zmianie niektórych ustawa w celu ograniczenia zatorów płatniczych. Ustawa ta jest pakietem rozwiązań mobilizujących dłużników transakcji handlowych (przedsiębiorców i podmioty publiczne) do dokonywania zapłaty w ustalonym terminie. Wśród zawartych w tej ustawie przepisów znajdują się takie, które mają zniechęcać do narzucania nieuzasadnionych, wydłużonych terminów zapłaty. Nowe, wchodzące w życie 1 stycznia 2020 r., regulacje są na tyle dotkliwe, aby dłużnikom nie opłacało się zalegać z płatnościami.

Prowadząc własną działalność gospodarczą, często przedsiębiorcy decydują się na współpracę z najbliższymi. Zatrudnienie żony czy męża to możliwość spędzania większej ilości czasu razem, a także zaufany pracownik na miejscu. Wspierając firmy rodzinne, urzędy powinny umożliwiać małżonkom wspólną pracę – jak to działa w praktyce? Jak można zatrudnić małżonka (forma zatrudnienia) i jakie wiążą się z tym koszty podatkowe i składkowe?

Ministerstwo Finansów przygotowało projekt objaśnień podatkowych w zakresie wyboru formy opodatkowania oraz innych uproszczeń dla podatników podatku PIT oraz CIT. MF w ramach konsultacji zaprasza wszystkie zainteresowane podmioty do zgłaszania swoich opinii, uwag i sugestii odnośnie tego projektu do 5 sierpnia 2019 r.

Uprawnione podmioty (m.in. mikro i mali przedsiębiorcy, szpitale, jednostki sektora finansów publicznych) mogą zapewnić sobie utrzymanie w II połowie 2019 roku cen energii elektrycznej na poziomie z dnia 30 czerwca 2018 r. o ile złożą swojemu dostawcy energii (przedsiębiorstwu energetycznemu) stosowne oświadczenie najpóźniej 29 lipca 2019 r. Nie muszą składać tych oświadczeń gospodarstwa domowe i inni odbiorcy końcowi korzystający z grupy taryfowej G. Spółki dystrybuujące energię elektryczną informują, że będą przyjmować oświadczenia przez weekend i w poniedziałek 29 lipca 2019 r. Termin na złożenie przez mikro- i małe firmy oświadczeń potwierdzających uprawnienie do zamrożenia cen energii być może zostanie przedłużony - uważa minister przedsiębiorczości i technologii Jadwiga Emilewicz. Wnioski można składać również drogą pocztową, o zachowaniu terminu decyduje data stempla pocztowego - poinformowało w sobotę 27 lipca 2019 r. PAP Ministerstwo Energii.

Estonia po raz piąty z rzędu zajęła pierwszą lokatę w rankingu Państw należących do OECD (Źródło: Tax Foundation). Raport ten ocenia punktowo poszczególne rodzaje podatków, m.in podatek dochodowy od osób fizycznych, prawnych, VAT oraz podatek od nieruchomości. Ten bałtycki kraj ze stolicą w Tallinnie prowadzi dzięki korzyściom podatkowym w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych. O tym dowiecie się Państwo z poniższego artykułu.

Działalność nierejestrowana (firma na próbę) to dobre rozwiązanie dla osób, które chcą spróbować swoich sił w e-commerce i założyć sklep internetowy. Innym rozwiązaniem może być prowadzenie takiego biznesu w formie jednoosobowej działalności gospodarczej.

Jak założyć własną działalność gospodarczą na emeryturze? Jakie są formalności? Co z podatkami i ZUS?

Zbliżają się wybory, więc niedługo głośno będzie znowu o komisji śledczej do spraw VAT. Wszystko to za sprawą raportu komisji, który z pewnością posłuży do walki wyborczej. Myślę więc, że to dobry moment, aby napisać kilka zdań o karuzelach VAT. W artykule tym wskażę, na jakie elementy zwracają uwagę organy ścigania i organy podatkowe przy ocenie transakcji karuzelowych.

Estonia cieszy się bardzo dużą popularnością wśród przedsiębiorców, a zwłaszcza firm działających w sektorze finansowym. W tę kategorię wpisują się kantory oraz portfele kryptowalutowe.

W ostatnim czasie media informowały o postępowaniach kontrolnych i przygotowawczych prowadzonych przez Centralne Biuro Antykorupcyjne (CBA) i inne organy ścigania. Zatrzymania związane są z potencjalnym wyłudzaniem środków unijnych.

Wydłużenie terminu rozliczania VAT w imporcie to jedna ze zmian zaproponowanych w Pakiecie Przyjazne Prawo (PPP). Wydłużenie będzie możliwe do 25. dnia następnego miesiąca, zamiast obecnych 10 dni od odprawy celnej albo od dnia wydania decyzji celnej. Inne propozycje zawarte w PPP to prawo do popełnienia błędu przez pierwszy rok działalności gospodarczej, ochrona konsumencka dla firm z CEIDG czy rozszerzenie definicji rzemieślnika. Nowe regulacje w większości mają wejść w życie 1 stycznia 2020 r.

Minister finansów Marian Banaś powiedział, że obniżenie stawki PIT z 18 proc. do 17 proc. zachęci do tworzenia biznesu w Polsce. Niższy, 17 proc. PIT ma mieć zastosowanie do dochodów uzyskanych od 1 stycznia 2020 r.

Ministerstwo Finansów pracuje nad powrotem do certyfikacji zawodu księgowego. Planowane jest utworzenie nowego systemu certyfikacji i obowiązek dokształcania. Projekt rozwiązań legislacyjnych w tej sprawie ma powstać w porozumieniu z Ministerstwem Edukacji Narodowej.

Hulajnogi elektryczne stały się w ostatnim czasie bardzo popularne wśród mieszkańców miast. Korzystają z nich także prowadzący działalność gospodarczą. Powstaje więc pytanie, czy zakup hulajnogi elektrycznej można uwzględnić w kosztach podatkowych prowadzonej działalności.

Zbyt wysokie podatki i składki ZUS, a także zbyt często zmieniające się przepisy prawa – to trzy największe obciążenia w prowadzeniu działalności gospodarczej, na które wskazują mikroprzedsiębiorcy. Mimo to polscy mikroprzedsiębiorcy odczuwają większą satysfakcję z prowadzenia własnego biznesu niż rok wcześniej. Tak wynika z przeprowadzonego przez firmę inFakt Badania Polskiej Mikroprzedsiębiorczości 2019.

W Biurze Informacji Kredytowej (BIK) zgromadzone są dane dot. historii kredytowej 24 milionów klientów indywidualnych i ponad miliona firm i instytucji. Komu BIK może udostępniać te dane? Przedsiębiorcy powinni wiedzieć kto może podglądać ich firmę w BIK-u.

Minister Przedsiębiorczości i Technologii Jadwiga Emilewicz zadeklarowała, że narzędzie takie jak test przedsiębiorcy, nie będzie tworzone. Przyznała jednak, że rząd dostrzega potrzebę weryfikacji osób samozatrudnionych, które nie spełniają kryteriów bycia przedsiębiorcą. Stosowne działania mają być podejmowane przy użyciu istniejących narzędzi prawnych.

O kwalifikacji działalności gospodarczej nie może przesądzać podejmowanie przez podatnika w sposób racjonalny czynności mieszczących się w granicach zwykłego zarządu majątkiem własnym, mające na celu m.in. zaspokajanie potrzeb rodziny. Tak uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku, uchylając wcześniejszą decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej.

Treść nowej ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych rodzi więcej pytań niż odpowiedzi. Perspektywa ogromnych odszkodowań za niewystarczające dopilnowanie wymaganych procedur wzbudza emocje wśród opinii publicznej. Czy nowe przepisy związane z compliance odświeżą dyskusję o rozszerzeniu zakresu interwencji organów publicznych w działalność zakładów pracy? I co tak naprawdę czeka polskich przedsiębiorców?

Fundusz Pracy, Działalność gospodarcza

Firma w spadku - jak przeprowadzić sukcesję podatkową?

Jednorazowa amortyzacja w 2020 r.

Wielkość ZUS zależna od dochodu już od 1 stycznia 2020 r.

Przychody ze szkolenia pilotów można opodatkować ryczałtem

Sprzedaż nieruchomości na której prowadzono działalność gospodarcza – opodatkowanie PIT i księgowanie w pkpir

Zorganizowana sprzedaż gruntu podlega VAT

Specjalny tryb rozstrzygania spraw gospodarczych od 7 listopada 2019 r.

Czy przedsiębiorca zagraniczny działający w Polsce musi posiadać rachunek w polskim banku

Kary nałożone na podstawie RODO – najczęstsze naruszenia przepisów

Wydatki na mieszkanie kosztem podatkowym działalności gospodarczej

Mediacja w sprawach cywilnych i gospodarczych

Dalsza informatyzacja podatków jest nieunikniona

Premia technologiczna dla MŚP - kredyt na innowacje z BGK

Ogólne zasady opodatkowania biznesu w Polsce: warsztat KIG i Kancelarii WKB

Prawo podatkowe coraz bardziej skomplikowane

Niestabilność prawa podatkowego utrudnia prowadzenie firmy

Finansowanie małych firm - kredyt, venture capital, private debt

Prawie 3 miliony złotych kary za naruszenie przepisów RODO

Przerwa w prowadzeniu działalności w formie karty podatkowej

Czy zakup hulajnogi elektrycznej można uwzględnić w kosztach

Proporcjonalność składek na ZUS dla najmniejszych firm

Ochrona prawna domeny internetowej należącej do firmy

Korzyści podatkowe z inicjatywy JEREMIE

Dofinansowanie zakupu samochodów na paliwa alternatywne (gaz, wodór, energię elektryczną) także dla firm

Ryczałt czy KPiR – co wybrać dla jednoosobowej działalności gospodarczej?

Sprzedaż nieruchomości z prywatnego majątku a VAT

Likwidacja obowiązku stosowania pieczątek

Opodatkowanie najmu nieruchomości inwestycyjnych

13 sierpnia - ostatni dzień na złożenie wniosku do dostawcy energii

Kary za naruszenia RODO – lato 2019

Dotacja z urzędu pracy na rozpoczęcie działalności - skutki w PIT i VAT

Taniej będzie wziąć kredyt niż opóźnić się z zapłatą

Zatrudnienie współmałżonka we własnej firmie - forma zatrudnienia, podatki (koszty) i składki

Kolejne objaśnienia podatkowe MF w w zakresie PIT i CIT

Ceny energii elektrycznej 2019 - oświadczenie tylko do 29 lipca - AKTUALIZACJA

Rejestracja spółki w Estonii - korzyści podatkowe i e-rezydencja

Zakładanie sklepu internetowego - firma na próbę lub jednoosobowa działalność gospodarcza

Własna działalność gospodarcza na emeryturze – wymogi prawne, podatki, składki, ZUS

Niebezpieczne karuzele VAT, czyli na co zwracają uwagę organy ścigania

Licencja kryptowalutowa – Estonia zaostrza przepisy

Oszustwa dotacyjne - nowa moda czy nadgorliwość urzędników

Pakiet Przyjazne Prawo od 2020 r. - wydłużenie terminu rozliczenia VAT w imporcie

Obniżenie stawki PIT do 17 proc. zachętą do tworzenia biznesu

Powrót do certyfikacji zawodu księgowego - jak zmieni się rynek usług księgowych?

Czy hulajnoga elektryczna może być kosztem?

Niestabilność prawa, wysokie podatki i ZUS obciążeniem dla mikroprzedsiębiorców

Kto ma dostęp do danych Twojej firmy w Biurze Informacji Kredytowej

Weryfikacja osób samozatrudnionych, które nie spełniają kryteriów bycia przedsiębiorcą

Racjonalne gospodarowanie własnym majątkiem to nie działalność gospodarcza

Compliance w nowej ustawie o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych