Przedawnienie zobowiązań podatkowych, Kontrola skarbowa

Jeszcze kilka lat temu Krajowa Administracja Skarbowa prowadziła wyrywkowe kontrole podatkowe, oparte głównie na intuicji swoich pracowników. Przeczucie urzędnika, zgadywanie czy żmudne przeszukiwanie deklaracji w poszukiwaniu śladów oszustw podatkowych to dziś relikt przeszłości. Współczesny fiskus opiera się na analizie danych, sztucznej inteligencji i zaawansowanych algorytmach, które potrafią w kilka sekund wychwycić nieprawidłowości tam, gdzie kiedyś potrzeba było tygodni pracy. Cyfryzacja administracji skarbowej diametralnie zmieniła charakter kontroli podatkowych. Są one precyzyjniejsze, szybsze i skuteczniejsze niż kiedykolwiek wcześniej.

Jedna z wielu zmian zawartych w opublikowanym 28 marca 2025 r. projekcie nowelizacji Ordynacji podatkowej dotyczy zasad przedawniania zobowiązań podatkowych. Postanowiliśmy zmienić przepisy o przedawnieniu zobowiązań podatkowych, ale tak, aby nie wywrócić całego systemu – powiedział PAP wiceminister finansów Jarosław Neneman. Wskazał, że przerwanie biegu przedawnienia przez wszczęcie postępowania będzie możliwe tylko w przypadku poważnych przestępstw. Ponadto projekt przewiduje wykreślenie z kodeksu karnego skarbowego zapisu, że karalność przestępstwa skarbowego ustaje wraz z przedawnieniem podatku.

Rząd ogłosił pomysł powstania specjalistycznego zespołu mającego na celu skuteczniejszą walkę z szarą strefą i unikaniem opodatkowania. Ma to być "Międzyresortowy Zespół do spraw przeciwdziałania szarej strefie" - już teraz zwany przez niektórych "super-urzędem" lub "super-skarbówką". Zespół ten ma rozpocząć swoje działanie w I połowie 2025 roku. Nowa inicjatywa zakłada wykorzystanie zaawansowanych technologii analitycznych, które pomogą w precyzyjnym typowaniu podatników do kontroli. Celem projektu jest uszczelnienie systemu podatkowego, poprawa ściągalności podatków, opłat, składek i innych należności publicznoprawnych oraz ograniczenie nielegalnych praktyk w obrocie gospodarczym. Dzięki temu uczciwie działający przedsiębiorcy mają zyskać równą przestrzeń konkurencyjną.

Ministerstwo Finansów podało, że w 2023 roku wszczęto prawie 29 proc. mniej kontroli podatkowych niż rok wcześniej. Jednak wciąż są one bardzo skuteczne, w 97,6 proc. stwierdzono nieprawidłowości. Czy w tym roku będzie podobnie? Na pewno w związku z tzw. dyrektywą DAC7, fiskus będzie sprawdzać, czy firmy korzystające z internetowych platform sprzedażowych nie uchylają się od płacenia podatków.

STIR – System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej ma ułatwiać błyskawiczne blokowanie rachunków bankowych firm i ułatwiać przez to walkę z wyłudzeniami VAT. W ubiegłym roku skarbówka zablokowała około 1,2 tys. kont bankowych, głównie jednak małych przedsiębiorstw, a nie dużych firm, które wyłudzeniami VAT zajmują się na dużą skalę.

 

Podczas kontroli busa wjeżdżającego z Niemiec do naszego kraju funkcjonariusze KAS znaleźli kradzione rzeczy, których wartość została oszacowana na ponad 505 tys. zł - poinformowała dzisiaj rzeczniczka Izby Administracji Skarbowej w Zielonej Górze Ewa Markowicz. Do zdarzenia doszło w Świecku (Lubuskie).

Projekt zmian w Ordynacji podatkowej: zawieszenie biegu przedawnienia zobowiązania podatkowego z powodu wszczęcia kontroli celno-skarbowej. Fiskus zyska nową broń – wszczęcie kontroli pod byle pretekstem i możliwość przeciągania jej w nieskończoność.

Puste faktury wystawiane są w dalszym ciągu pomimo wielu narzędzi kontrolnych w posiadaniu organów podatkowych.

W świetle przepisów covidowych obowiązujących od marca 2020 r. zawieszono bieg niektórych terminów przewidzianych przepisami prawa administracyjnego, w tym dotyczących między innymi terminów przedawnienia. Na tle art. 15zzr ustawy covidowej powstały liczne wątpliwości co do zakresu obowiązywania tego przepisu. W związku z kształtującą się linią orzeczniczą sądów administracyjnych podatnicy powinni dla pewności doliczyć kilkadziesiąt dni do terminu przedawnienia ich zobowiązań podatkowych, bo organy podatkowe zyskały dodatkowy czas na weryfikację prawidłowości ich rozliczeń.

Niekorzystne dla obywateli zmiany co do przedawniania karalności, przerzucenia ciężaru dowodu na oskarżonego, zaostrzenia kar – takie m.in. propozycje zmian w kodeksie karnym skarbowym (kks) krytycznie ocenia Rzecznik Praw Obywatelskich. Mogą one wzbudzać szczególne obawy podatników wobec skomplikowanych przepisów podatkowych „Polskiego Ładu", których wykładnia nastręcza wątpliwości nawet organom podatkowym. W opinii dla resortu sprawiedliwości RPO wyraża nadzieję na uwzględnienie swych uwag w dalszych pracach legislacyjnych.

Przedawnienie zobowiązań podatkowych a postępowanie karne skarbowe. W dniu 12 października 2021 r. Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej w sprawie instrumentalnego wszczynania postępowań karnych skarbowych w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. RPO zaapelował do ministra o pilne podjęcie prac legislacyjnych, zmierzających do niezwłocznego wyeliminowania z obrotu prawnego przepisów art. 70 § 6 pkt 1 oraz art. 70 c Ordynacji podatkowej.

Kiedy wszczęcie postępowania karnego skarbowego jest "instrumentalne"? Naczelny Sąd Administracyjny opublikował już uzasadnienie uchwały z 24 maja 2021 r. sygn. akt I FPS 1/21, zgodnie z którą sądy administracyjne są uprawnione do dokonywania oceny, czy wszczęcie postępowania karnego skarbowego miało charakter instrumentalny i czy mogło skutecznie wywołać efekt w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Uzasadnienie dostarcza cennych wskazówek, jak należy dokonywać oceny kryterium “instrumentalności”.

Decyzja podatkowa skierowana przez organ nie do tego podmiotu, co należy, stanowi przesłankę nieważności takiej decyzji. Czy może się zdarzyć, że organ przeprowadzi postępowanie i wyda decyzję wobec błędnego podmiotu? Co zrobić, jeśli tak się stanie?

Nadpłata VAT a przedawnienie zobowiązania podatkowego. Jeżeli zobowiązania w podatku VAT wygasły wskutek upływu terminu przedawnienia, nie było możliwe dokonanie zaliczenia nadpłaty, organy nie mogą bowiem dokonywać zaliczenia na poczet zaległości, których już nie ma - tak uznał WSA w Warszawie.

Strata podatnika CIT - termin przechowywania ksiąg podatkowych i faktur. Podatnicy CIT mają wątpliwości jak długo powinni przechowywać księgi podatkowe i związane z ich prowadzeniem dokumenty (np. faktury i inne dowody księgowe) za lata podatkowe, w których wykazali stratę podatkową. Zdaniem organów podatkowych ci podatnicy powinni przechowywać ww. księgi i dokumenty tak jak inni podatnicy, czyli do momentu upływu okresu przedawnienia przewidzianego dla zobowiązania podatkowego w art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej, tj. przez okres 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym została wykazana strata (tj. roku, w którym złożona została deklaracja podatkowa za rok poprzedzający).

Mandaty karne skarbowe. Ustawodawca chce podwyższenia maksymalnej wysokości mandatów karnych skarbowych, z dotychczasowej podwójnej wysokości minimalnego wynagrodzenia, do pięciokrotności minimalnego wynagrodzenia. Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców Adam Abramowicz kategorycznie sprzeciwia się zmianom.

Zasady przechowywania dokumentacji podatkowej. Wszelkie dokumenty konieczne do rozliczenia podatku należy przetrzymywać przez 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin jego płatności. Po tym okresie dokumentację można zniszczyć. Pierwszego stycznia 2021 upływa termin konieczności archiwizacji części dokumentów, co pozwala na ich zniszczenie. Istnieje jednak szereg przypadków, w których termin konieczności przechowywania dokumentacji podatkowej wydłuża się. Warto się z nimi zapoznać, zanim dokona się rewizji archiwum swojego przedsiębiorstwa.

Kwestia instrumentalnego wszczynania postępowania karnego skarbowego, w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia, była już wielokrotnie przedmiotem wyroków sądów administracyjnych. Problematyka ta jest szczególnie istotna w przypadku, gdy organy podatkowe wszczynają takie postępowanie tuż przed terminem przedawnienia.

Blisko 20 proc. spadła liczba przeprowadzonych kontroli celno-skarbowych, a o prawie 50 proc. liczba zatwierdzonych kontroli podatkowych. Dane te dotyczą działań od 1 czerwca do 31 sierpnia 2020 r. w porównaniu z analogicznym okresem 2019 r. Zdaniem ekspertów, mniejsza aktywność Krajowej Administracji Skarbowej ma związek z pandemią. Ostatnio najwięcej kontroli celno-skarbowych zostało zakończonych przez Izbę Administracji Skarbowej w Bydgoszczy. Natomiast najwięcej zatwierdzonych kontroli podatkowych ma Izba Administracji Skarbowej w Warszawie. Eksperci uważają, że jesienią kontroli fiskusa może być więcej, m.in. ze względu na spadające wpływy budżetowe.

Podatnik ma prawo skorzystać z odliczenia kwoty wydanej na kasę rejestrującą (kasę rejestrującą online), jeżeli spełnia określone przez ustawodawcę warunki. W przepisach podatkowych określone zostały również przypadki, kiedy podatnik traci prawo do ulgi i musi dokonać jej zwrotu. Przy czym, zwrot ulgi na zakup kasy fiskalnej może ulec przedawnieniu.

W zależności od tego, co podatnik zrobi z zyskiem, okres przedawnienia zobowiązań podatkowych skróci się lub przeciwnie ‒ wydłuży. Co więcej, może ono nawet nigdy nie nastąpić. Taki może być skutek nowych przepisów o tzw. estońskim CIT, czyli ryczałcie od dochodów spółek kapitałowych. Projekt zakłada bowiem nie tylko nowe zasady rozliczania się z fiskusem przez firmy o przychodzie nieprzekraczającym 50 mln zł, lecz także specyficzną zasadę przedawniania zobowiązań podatkowych.

30 lipca 2020 r. sąd zanegował dotychczasowe praktyki administracji skarbowej w kontekście wszczynania postępowań karnych skarbowych na krótko przed upływem terminu przedawnienia.

Naczelny Sąd Administracyjny ma rozpoznać dwie skargi kasacyjne wniesione w związku ze sprawami, w których równolegle do prowadzonego postępowania podatkowego wszczęto postępowanie karne skarbowe, a w konsekwencji tego powiadomiono podatnika o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia na podstawie art. 70 § 1 pkt 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja Podatkowa (Dz. U. z 2019 r., poz. 900, ze zm.).

W celu ratowania krajowej gospodarki, a przede wszystkim miejsc pracy, w ramach Tarczy Antykryzysowej państwo zaoferowało pomoc finansową. Okazuje się jednak, że Tarcza ma też kolce. Wciąż nowelizowane przepisy mają pozwolić skarbówce na łatwiejszy dostęp do kont podatników, by sprawdzić, czy kryzys rzeczywiście ich dotknął.

Zobowiązania podatkowe, w tym również w zakresie VAT, przedawniają się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Jednak specyfika podatku VAT powoduje problemy z ustaleniem terminu przedawnienia, szczególnie gdy rozliczenie kończyło się kwotą zwrotu lub nadwyżką do przeniesienia na następny okres rozliczeniowy, gdyż one też ulegają przedawnieniu. Ponadto nie można automatycznie przyjmować zawsze 5-letniego terminu, gdyż w praktyce ze względu na zawieszenie lub przerwanie często ulega on znacznemu wydłużeniu. Przedawnienie rozliczenia powoduje, że podatnik nie musi przechowywać już dokumentacji za ten okres, a organ nie może żądać zapłaty podatku i dokonywać kontroli rozliczenia. Podatnik nie może natomiast skorygować przedawnionego rozliczenia, wystąpić o zwrot czy nadpłatę za ten okres. Warto zatem wiedzieć, jak ustalać termin przedawnienia w VAT.