Oszustwa podatkowe

Czy można mieć urojenia podatkowe? Oczywiście tak i mogą z nich wynikać nawet realne w sensie prawnym zobowiązania podatkowe. Nie jest to również zjawisko na wskroś marginalne, bo owe urojenia wynikają z błędnego odczytania i zastosowania norm prawnych, przy czym ów błąd wcale nie musi być czymś nieuświadomionym – pisze prof. dr hab. Witold Modzelewski.

W dniu 10 listopada 2023 r. Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) wydał niezwykle ważny wyrok (I FSK 903/22) dotyczący oszustw podatkowych i dobrej wiary podatników w kontekście prawa do odliczenia VAT oraz zastosowania 0% stawki tego podatku do wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów. Oczekiwanie na pisemne uzasadnienie tego orzeczenia trwało ponad cztery miesiące, aczkolwiek było warto. W niniejszym artykule omawiam kluczowe wnioski płynące z wyroku I FSK 903822, które nie tylko wprowadzają istotne zmiany w rozumieniu i stosowaniu prawa podatkowego z puntu widzenia organów chcących zakwestionować rzetelność podatnika, ale także oferują cenne wskazówki, jak bezpiecznie prowadzić działalność gospodarczą, unikając pułapek związanych z oszustwami VAT. Zapraszam do lektury.

Kary, które mogą być wymierzone przedsiębiorcom za przestępstwa fakturowe są tak wysokie jak za szpiegostwo albo za udział w bójce z użyciem ostrego narzędzia. Jednocześnie są wyższe niż za nieumyślne spowodowanie śmierci.

Organy podatkowe w Polsce (urzędy skarbowe i urzędy celno-skarbowe) wykrywają coraz mniej fikcyjnych ("lewych") faktur. Dlaczego tak się dzieje?

Ministerstwo Finansów poinformowało, że w 2021 roku liczba wykrytych fikcyjnych faktur wzrosła o przeszło 31% w porównaniu z 2020 rokiem. Z kolei wynikająca z nich kwota brutto była o ponad 7% mniejsza rdr. Eksperci przekonują, że dane przedstawione przez Ministerstwo Finansów mogą być zawyżone. Ale też zwracają uwagę na zorganizowaną działalność oszukańczą. Jednocześnie mówi się o większym ryzyku wykrycia procederu, m.in. ze względu na zmiany legislacyjne, a także wdrażanie nowych rozwiązań i systemów informatycznych. Resort nie prowadzi szczegółowej sprawozdawczości, aby wskazać branże i towary najczęściej wykrywane przy okazji fikcyjnych faktur. Natomiast wśród komentujących to znawców tematu nie brakuje opinii, że problem będzie nadal narastał.

Fikcyjne faktury. Mazowiecka Krajowa Administracja Skarbowa (KAS), we współpracy z Centralnym Biurem Antykorupcyjnym (CBA), rozbiła grupę przestępczą, która zajmowała się obrotem fałszywymi fakturami. Zatrzymano 33 osoby. 78 osób usłyszało zarzuty karne i karne-skarbowe. Sprawa ma charakter rozwojowy.

Zwalczanie luki VAT. Dane pokazują, że luka VAT w Polsce sukcesywnie się zmniejsza, ale w walce o uszczelnianie systemu nierzadko rykoszetem dostaje też uczciwy biznes. Jedną z głośnych medialnie spraw jest przypadek gliwickiej spółki Marketing, której urząd skarbowy od dwóch lat wstrzymuje zwrot podatku VAT na kwotę blisko 17 mln zł, choć kolejne postępowania nie wykazały żadnych nieprawidłowości. W efekcie firma zaczęła mieć problemy z płynnością finansową i musiała wstrzymać działalność, a w tej chwili jest już na skraju bankructwa. Podobne sprawy dość często trafiają do Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał niedawno dwa istotne orzeczenia zapadłe w wyniku pytań prejudycjalnych skierowanych przez polskie sądy administracyjne. Za niezgodne z Dyrektywą VAT uznano polskie przepisy uniemożliwiające neutralne odliczenie VAT z tytułu WNT w tej samej deklaracji, w której wykazano podatek należny z tego tytułu, w sytuacji, gdy podatnik wykazał takie nabycie po upływie 3 miesięcy. W innym orzeczeniu skład orzekający uznał za sprzeczną z Dyrektywą VAT praktykę polskich organów skarbowych, wykluczającą dopuszczalność korekty VAT przez wystawcę faktury, również w sytuacji, gdy dana czynność nie podlegała opodatkowaniu, a wystawienie faktury nie wiązało się z dokonaniem oszustwa podatkowego.

Polska popiera przyjęcie zmian w dyrektywie w sprawie współpracy administracyjnej mające na celu uszczelnienie systemu podatkowego - poinformował 1 grudnia 2020 r. na spotkaniu ECOFIN minister finansów, funduszy i polityki regionalnej Tadeusz Kościński.

Polska liczy na poparcie niemieckiej prezydencji UE propozycji uszczelnienia systemów podatkowych i walki z nieuczciwą konkurencją podatkową - oświadczył wiceminister finansów Jan Sarnowski w czasie polsko-niemieckiej debaty o odbudowie gospodarek po pandemii.

Porozumienie pomiędzy Szefem Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) i Federalnym Ministerstwem Finansów Republiki Federalnej Niemiec, zawarte 24 lipca 2020 r., dotyczy bezpośredniej transgranicznej wymiany informacji w zakresie podatku VAT. Ma ono umożliwić szybszą wymianę informacji pomiędzy administracjami podatkowymi obu krajów i przyczynić się do zwiększenia skuteczności zwalczania oszustw w podatku VAT.

Ministerstwo Finansów rozpoczyna współpracę z ośrodkami naukowymi w zakresie wykrywania oszustw w akcyzie i VAT. Rozwiązania zostaną zrealizowane w ramach konkursu GOSPOSTRATEG, organizowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR). Od 21 lutego do 22 maja 2020 r. trwa nabór wniosków dot. akcyzy. Ogłoszenie konkursu na realizację projektu dot. VAT zaplanowano na II połowę 2020 r.

Zdaniem sądu administracyjnego nie powinno się odmawiać podatnikowi prawa do odliczenia VAT nie tylko wtedy, gdy nieprawidłowości dotyczą wcześniejszej lub późniejszej transakcji, ale nawet wtedy, gdy dotyczą one bezpośrednio transakcji zakupu zawartej przez tego podatnika, czyli tej transakcji, której dotyczy podatek naliczony do odliczenia, pod warunkiem jednak, że na podstawie obiektywnych przesłanek nie da się stwierdzić, że podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć, że zawierana przez niego transakcja zakupu wiązała się z przestępstwem popełnionym przez wystawcę faktury.

Każdy podatnik (a nawet osoba niebędąca podatnikiem), który zauważy naruszenie prawa podatkowego, czy prawa celnego, zetknie się z nieuczciwym urzędnikiem skarbowym, czy po prostu został źle potraktowany przez funkcjonariusza Krajowej Administracji Skarbowej - może te fakty zgłosić za pomocą Krajowego Telefonu Interwencyjnego Krajowej Administracji Skarbowej. Co istotne, zgłoszenia są anonimowe.

Krajowa Administracja Skarbowa informuje, że tylko w I półroczu 2019 r. wykryła blisko 29 tys. podmiotów, które pomimo braku rejestracji do VAT wystawiły 62,9 tys. faktur na łączną kwotę podatku VAT 457 mln zł. Zabezpieczono na poczet zaległości podatkowych łącznie 300 mln zł. Wykorzystanie nowego narzędzia analitycznego – Silnika Analiz – tylko w ciągu 3 miesięcy pozwoliło na potwierdzenie nieprawidłowości w rozliczeniach VAT w kwocie 167,2 mln zł.

Rzecznik Prasowy Ministra Finansów Paweł Jurek ostrzega, że pocztą elektroniczną rozsyłane są fałszywe wiadomości, których autor podszywa się pod Krajową Administrację Skarbową (KAS), a podane w takiej korespondencji numery rachunków bankowych nie należą do urzędów skarbowych. Rzecznik informuje, że urzędy skarbowe nie wysyłają e-maili z wezwaniem do zapłaty zaległego podatku.

Na początek podzielę się dość ogólną refleksją: nie straszmy wszystkich podatników kontrolami i represjami. W powszechnym przekonaniu działania te będą głównie adresowane do uczciwych firm, nad którymi będzie się znęcać władza.

Ministerstwo Finansów będzie ostrzegało (w formie zwykłych listów) firmy zagrożone nieświadomym udziałem w karuzeli VAT - zapowiedział 7 maja 2019 r. wiceminister finansów, zastępca szefa Krajowej Administracji Skarbowej Paweł Cybulski. "Przewidujemy, że w ciągu kilku tygodni przedsiębiorcy powinni zacząć otrzymywać takie informacje" - wyjaśnił Cybulski.

Ministerstwo Finansów i Krajowa Administracja Skarbowa monitorują publikowane w Internecie ogłoszenia dotyczące sprzedaży kosztów firmowych. Wykorzystanie danych z JPK_VAT i STIR pozwala na wykrywane tzw. pustych faktur.

23 listopada 2018 r. Prokuratura Krajowa poinformowała, że został zatrzymany Andrzej S. pełniący funkcję Naczelnika Trzeciego Urzędu Skarbowego Warszawa – Śródmieście. Prokurator przedstawił mu zarzuty udziału w zorganizowanej grupie przestępczej, udziału w oszustwach podatkowych oraz ujawnienia tajemnicy służbowej. Podejrzanemu grozi kara pozbawiania wolności na czas nie krótszy niż 5 lat. Andrzej S. swoimi działaniami wspólnie i w porozumieniu z członkami zorganizowanej grupy przestępczej doprowadził do wyłudzenia podatku Vat na kwotę prawie 5 milionów złotych.

Według raportu Instytutu Studiów Podatkowych w latach 2008-2015 administracja skarbowa ewidentnie przymykała oko na gigantyczny rabunek dochodów podatkowych, który łącznie możemy oszacować co najmniej 400 mld zł - mówił w poniedziałek wiceprzewodniczący sejmowej Komisji Finansów Publicznych Janusz Szewczak. 400 mld zł straty na podatkach w latach 2008-15 to bardzo ostrożny szacunek (bez uwzględnienia CIT) - powiedział PAP prof. Witold Modzelewski, szef Instytutu Studiów Podatkowych.

Komisja przychyliła się do moich wniosków i wezwała pierwszych pięciu świadków: Witolda Modzelewskiego, Jana Vincenta-Rostowskiego, Zbigniewa Ćwiąkalskiego, Andrzeja Czumę i Andrzeja Seremeta - poinformował szef komisji śledczej ds. VAT Marcin Horała po zakończenia czwartkowego posiedzenia.

Komisja śledcza zajmie się nie tylko VAT-em, ale również luką w podatku akcyzowym w latach 2007-2015. To dużo trudniejsze zadanie.

Podatki od lat są międzynarodowym biznesem, który operuje kwotami liczonymi w setkach miliardów dolarów – pisze prof. dr hab. Witold Modzelewski.

Według oficjalnych enuncjacji w latach 2007-2015 luka w podatku od towarów i usług wynosiła 262 mld zł. Jeżeli dobrze rozumiem ten szacunek, to o tyle powinniśmy być bogatsi, bo państwo polskie nie otrzymało tych pieniędzy. Przypomnę, że według oficjalnych danych dochody w budżecie w tym okresie wynosiły łącznie około 1000 mld zł, czyli straty wynosiły ponad jedną piątą potencjalnych dochodów. Jeżeli to prawda, to ktoś ma te pieniądze i ma dużo większą władzę niż wszystkie formalne struktury administracyjne i sądowe razem wzięte.