Kontrola ZUS, Umowa o dzieło

Przedsiębiorcy mają szereg obowiązków wobec państwa - jako podatnicy muszą przestrzegać przepisów podatkowych, a jako płatnicy stosować normy z zakresu ubezpieczeń społecznych. W obu tych sferach często dochodzi do uchybień. Dlatego upoważnione organy sprawdzają, czy firmy przestrzegają obowiązujących przepisów. W naszym artykule przedstawiamy najczęstsze obszary, które podlegają kontroli organów podatkowych lub Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Ile jest umów o dzieło? ZUS przekazał dane z rejestru umów. Wynika z nich, że w latach 2021–2023 do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych trafiło ponad 3,5 mln formularzy RUD, na których zgłoszono ponad 5 mln umów o dzieło. Z danych ZUS wynika też, że liczba unikalnych wykonawców umów o dzieło w poszczególnych latach nieznacznie rosła.

Co odróżnia umowę o dzieło od umowy zlecenia bądź umowy o świadczenie usług? Czy decydujące znaczenie ma nazwa umowy? Czy umowę o dzieło trzeba zgłaszać do ZUS i opłacać od niej składki na ubezpieczenie społeczne? Kiedy ZUS może zakwestionować umowę o dzieło?

Zakład Ubezpieczeń Społecznych podsumował właśnie wyniki kontroli zwolnień lekarskich prowadzonych od stycznia do września 2023 roku. Kwota obniżonych i cofniętych świadczeń po kontroli zwolnień wyniosła w całym kraju 129 mln 377 tys. zł. Przy tej okazji ZUS wskazał różne sposoby nadużywania zwolnień lekarskich na jakie natknął się w czasie kontroli.

Kontrole ZUS pracowników nadużywających zwolnień lekarskich (L4) zostały zintensyfikowane. W ubiegłym roku kontrolerzy zweryfikowali niemal 500 tys. z nich, co skutkowało wycofaniem świadczeń chorobowych i wygenerowało oszczędności rzędu 22 mln złotych. Czy taka kontrola jest jedynie problemem pracownika, czy może również pracodawcy?

Rzecznik Praw Obywatelskich na skutek wniosku Związku Zawodowego Filmowców (ZZF) zwrócił się do Ministra Rodziny i Polityki Społecznej o przedstawienie stanowiska w kwestii możliwości podjęcia działań legislacyjnych odnośnie uregulowania w przepisach prawa do wypoczynku osób zatrudnionych na umowach cywilnoprawnych (np. umowa o dzieło, czy zlecenie). Zdaniem Ministra raczej nie można tego zrobić w przepisach kodeksu pracy, czy rozporządzeniu do tego kodeksu. Natomiast możliwe jest objęcie określonej grupy zawodowej przepisami odrębnej ustawy (i uregulowanie w niej np. prawa do minimalnego, obligatoryjnego odpoczynku dobowego dla osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych), tak, jak to zrobiono np. w ustawie o czasie pracy kierowców, czy ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

Polska zobowiązała się wobec Brukseli, że w pełni oskładkuje (składkami ZUS) umowy cywilnoprawne. Nadal jednak chce negocjować termin tego ozusowania – informuje 26 maja 2022 r. "Dziennik Gazeta Prawna”. Ma to być jeden z tzw. kamieni milowych, czyli polskich zobowiązań wobec UE, od których zależy akceptacja Komisji Europejskiej dla Krajowego Planu Odbudowy w Polsce i uruchomienie pieniędzy unijnych na ten cel.

RUD – zgłoszenie umowy o dzieło, to nowy dokument ubezpieczeniowy, który ma wejść w życie od 1 stycznia 2021 r. Zgłoszenie na formularzu RUD umożliwi m.in. prowadzenie przez ZUS ewidencji, zawieranych przez płatników składek lub osoby fizyczne umów o dzieło z osobami, z którymi nie pozostają w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy nie wykonują pracy na rzecz pracodawcy z którym pozostają w stosunku pracy.

Dla własnego dobra należy być przygotowanym na kontrole wykorzystania środków z tarcz antykryzysowych. Kontrolować mogą ZUS, PUP, KAS.

Umowa o dzieło należy do grupy umów cywilnoprawnych dwustronnie zobowiązujących, uregulowanych w Kodeksie cywilnym. Zgodnie z art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Ponadto zamawiający zobowiązany jest odebrać dzieło, które przyjmujący zamówienie wydaje mu zgodnie ze swym zobowiązaniem. O czym należy pamiętać zawierając umowę o dzieło?

Każdy przedsiębiorca, który zatrudnia przynajmniej jedną osobę (w tym również samego siebie) może spodziewać się zapowiedzianej kontroli z ZUS. Jej celem jest sprawdzenie m.in. uiszczanych składek, rozliczanych świadczeń oraz poprawności dokumentacji związanej ze zwolnieniami lekarskimi.

Znowelizowane przepisy tarczy antykryzysowej przedłużają możliwość skorzystania ze świadczenia postojowego. W tym celu niezbędne będzie złożenie specjalnego oświadczenia do złożonego już wcześniej wniosku, że sytuacja materialna wykazana w tym wniosku nie uległa poprawie.

Przedsiębiorcy, którzy utracili przychody wskutek epidemii koronawirusa SARS-CoV-2, wywołującego chorobę COVID-19, mogą uzyskać jednorazowe świadczenie (tzw. postojowe) w wysokości 2080 zł albo 1300 zł. Świadczenie postojowe (maksymalnie 2080 zł) przysługuje również osobom, które zawarły umowę cywilnoprawną, a umowa ta nie doszła do skutku lub nastąpiło ograniczenie jej realizacji wskutek epidemii. Pieniądze otrzymane w ramach świadczenia postojowego są zwolnione z podatku dochodowego i składek ubezpieczeniowych.

W ostatnim czasie wiele mówiło się o „teście przedsiębiorców”, a tymczasem planowana jest jeszcze inna niekorzystna zmiana. Niekorzystna, bo być może z tytułu umowy zlecenie lub umowy o dzieło mniej pieniędzy zostanie wykonawcom „na rękę”, a na przedsiębiorców zostaną nałożone kolejne daniny na rzecz ZUS.

Po ostatniej zmianie przepisów dotyczących ulgi badawczo-rozwojowej, wśród kosztów kwalifikowanych B+R znalazły się koszty wynagrodzenia współpracowników realizujących prace na podstawie umowy zlecenie oraz umowy o dzieło. Wątpliwości mogą budzić koszty współpracowników realizujących prace badawczo-rozwojowe w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

W przypadku umowy o dzieło to zlecający pobiera zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i przekazuje je do urzędu. Osoba, która pracowała na podstawie umowy o dzieło w danym roku podatkowym, po zakończeniu roku (do końca lutego) powinna otrzymać informację podatkową PIT-11, na podstawie której może się rozliczyć.

Nie ma obowiązku pobrania zryczałtowanego 20% podatku dochodowego od należności przypadających artyście – rezydentowi Ukrainy, z tytułu wykonywania działalności artystycznej w Polsce, w przypadku, kiedy pobyt ten jest finansowany ze środków publicznych. Tak zdecydował Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w Interpretacji Indywidualnej wydanej 11 sierpnia 2017 r.

Zgodnie z treścią art. 627 kodeksu cywilnego (k.c.) przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie (wykonawca) zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Umowa o dzieło jest umową nazwaną, odpłatną, konsensualną i dwustronnie zobowiązującą, przybierającą postać umowy wzajemnej.

Przedsiębiorcy odprowadzający za pracowników tylko składki zdrowotne muszą się liczyć z tym, że zostaną prześwietleni. Tak, jak firmy wykorzystujące zbieg tytułów. – Zakład Ubezpieczeń Społecznych uważa bowiem, że część firm celowo zawyża wypłaty zasiłków chorym pracownikom, żeby odprowadzać niższe składki – tłumaczy Łukasz Kozłowski, ekspert Pracodawców RP, członek rady nadzorczej ZUS.

Rząd rozważa objęcie pracujących uczniów i studentów obowiązkiem ubezpieczenia społecznego. Musieliby opłacać nie tylko podatek dochodowy, ale również składki do ZUS.

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wyraziło zaniepokojenie dużą liczbą umów o dzieło jako podstaw zatrudnienia cudzoziemców i skierowało do partnerów społecznych list w tej sprawie.

Zatrudnieni na umowach cywilnoprawnych mogą zyskać podstawowe prawa pracownicze – mówi Marcin Zieleniecki, wiceminister rodziny, pracy i polityki społecznej, przewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy o projekcie nowego kodeksu pracy i kodeksu zbiorowego prawa pracy.

W przypadku dokonania potrąceń z umowy cywilnoprawnej (tj. umowy-zlecenie czy umowy o dzieło) ważne jest to, czy wynagrodzenie z takiej umowy jest stałym i głównym źródłem utrzymania zleceniobiorcy czy nie. Ogólne zasady w przypadku umów cywilnoprawnych są takie, że wynagrodzenie uzyskane z tytułu tych umów nie podlegają ochronie przed potrąceniami z tytułu zajęć komorniczych. Jest jednak wyjątek od tej reguły.

Każdego roku inspektorzy ZUS kontrolują osoby przebywające na zwolnieniach lekarskich. Sprawdzają, czy pracownicy, przebywający na L4, faktycznie wracają do zdrowia. Nierzadko zdarza się, że zamiast wykorzystywać chorobowe na rekonwalescencję, wyjeżdżają na wczasy albo podejmują inną pracę. Co grozi za wykorzystywanie zwolnienia chorobowego niezgodnie z jego przeznaczeniem?

Osoby pracujące na podstawie umów cywilnoprawnych i samozatrudnione będą miały prawo do zrzeszania się w związkach zawodowych – zakłada projekt nowelizacji ustawy o związkach zawodowych. Projekt został skierowany do konsultacji społecznych i uzgodnień zewnętrznych.