Postępowanie podatkowe

W trakcie toczącego się postępowania podatkowego strona postępowania jak również jej pełnomocnik mają prawo brać udział w przesłuchaniu świadka. Uprawnienie to daje możliwość zadawania pytań. Aby jednak zadawać je prawidłowo, należy uważnie śledzić sposób prowadzenia przesłuchania oraz sporządzania protokołu.

Przepisy dotyczące wznowienia postępowania mają zastosowanie jedynie w przypadku decyzji ostatecznej, tj. takiej, od której nie przysługuje odwołanie w administracyjnym toku postępowania. Podatnik powinien dobrze zastanowić się, czy warto zaskarżyć decyzję do sądu, czy lepiej będzie wystąpić o wznowienie postępowania.

Prawo do korekty deklaracji podatkowej jest proceduralnym odzwierciedleniem prawa podmiotowego do uzyskania zwrotu podatku VAT. Jednocześnie okoliczności pozbawienia podatnika prawa do korekty nie może usprawiedliwiać wydanie przez organ podatkowy postanowienia o przedłużeniu terminu zwrotu podatku po upływie tego terminu.

Za nami już kilka miesięcy działalności Krajowej Administracji Skarbowej (KAS). Jej pracownicy i funkcjonariusze dokonują nalotów na mieszkania i lokale, przeprowadzają liczne kontrole w firmach. Jak w tej nowej rzeczywistości ma odnaleźć się polski przedsiębiorca? Sposobów jest kilka.

Rząd przygotował projekt zmian w Ordynacji podatkowej, który zakłada, że dowodami w postępowaniu podatkowym będą również dokumenty zgromadzone w toku działalności analitycznej Krajowej Administracji Skarbowej (KAS). Projekt, nad którym obecnie pracuje Sejm, zmienia też przepisy dotyczące wydawania zaświadczeń.

Obowiązująca w większości państw demokratycznych, w tym także w Polsce zasada dwuinstancyjności gwarantuje podmiotom możliwość odwołania się od decyzji czy też wyroków do wyższej instancji. Reguła ta znajduje także zastosowanie w sprawach podatkowych. W jaki sposób można się odwołać od decyzji organów podatkowych?

Jak w każdym innym postępowaniu, przy postępowaniach podatkowych strony mają możliwość przedstawienia dowodów, które mają poprzeć ich stanowiska. Organy, przed którymi toczy się postępowanie dzięki przeprowadzonemu postępowaniu dowodowemu mają natomiast możliwość wydania sprawiedliwego werdyktu. Jakie dowody mogą zostać użyte w postępowaniu podatkowym?

Wraz z początkiem tego roku katalog dostępnych narzędzi ochrony podatnika został poszerzony o dodatkowe instrumenty, którymi można się posłużyć przed zakwestionowaniem przez fiskusa dokonywanych rozliczeń. Objaśnienia podatkowe i utrwalona praktyka interpretacyjna mają zapewniać dodatkową pomoc w inteligentnym zarządzaniu podatkami. W zbiorze narzędzi ochrony podatnika pozostają nadal ogólne i indywidualne interpretacje podatkowe, porozumienia dotyczące cen transakcyjnych oraz opinie zabezpieczające.

Przepisy dotyczące stosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, które funkcjonują od ubiegłego roku, znajdują coraz częściej zastosowanie w praktyce. W międzyczasie powołana została także nowa instytucja, czyli Krajowa Administracja Skarbowa. Jak zatem obecnie wygląda procedura wszczęcia i prowadzenia postępowania podatkowego w ramach tych nowych regulacji?

Wysokość kary porządkowej w roku 2018 wynosić może maksymalnie 2800 zł. Kara nakładana jest przez organ podatkowy na stronę, pełnomocnika strony, świadka lub biegłego, którzy mimo prawidłowego wezwania organu m.in. bezzasadnie odmówili złożenia wyjaśnień, wydania opinii czy też okazania ksiąg podatkowych i dowodów księgowych.

Nowelizacja Ordynacji podatkowej obowiązująca od 1 stycznia 2017 r. rozszerzyła zakres kontroli krzyżowych przedsiębiorców. Urzędy skarbowe, prowadzące kontrolę podatkową lub postępowanie podatkowe, mogą wymagać dostarczenia pewnych dokumentów także od kontrahentów kontrolowanych przedsiębiorców i podatników.

Na początku marca 2017 r. zacznie działać Krajowa Administracja Skarbowa, która w istotny sposób zmodyfikuje instytucjonalne otoczenie w zakresie podatków. Obowiązywać będą nowe zasady przeprowadzania kontroli i postępowań podatkowych oraz rozpatrywania odwołań od decyzji wydawanych przez organy nowej administracji skarbowej.

Wielka reforma administracji skarbowej już wkrótce stanie się faktem, z dniem 1 marca 2017 r. zacznie bowiem funkcjonować Krajowa Administracja Skarbowa. Struktura organów podatkowych ulegnie całkowitej zmianie, przez co zapewniony ma zostać skuteczniejszy pobór danin oraz mają powstać nowe, skuteczniejsze narzędzia do walki z nieuczciwymi podatnikami. Zasadnicza część zmian dotyczy więc reformy struktury administracji i dotychczasowych narzędzi, niemniej – jak podkreśla Marcin Książek z Grant Thornton – również podatnicy muszą być świadomi, że część zmian dotknie również ich samych.

Kiedy może zostać zawieszone postępowanie podatkowe? Jakie przyczyny mają na to wpływ? Niektóre przeszkody faktyczne lub prawne sprawiają, że prowadzenie postępowania podatkowego jest bezcelowe. Aby sprawa została rozpatrzona rzetelnie, najpierw trzeba przeszkody pokonać. Należy przy tym pamiętać o podstawowych zasadach postępowania, dotyczących m.in. informowania czy prowadzenia sprawy w sposób budzący zaufanie.

Co do zasady koszty postępowania przed organami podatkowymi ponosi Skarb Państwa, województwo, powiat lub gmina. Jest to norma ogólna, wywodząca się z dyspozycji art. 264 Ordynacji podatkowej, niedotycząca wszystkich, możliwych wydatków. Koszty, w większości nie są też zwracane z urzędu, ale na wniosek uczestnika postępowania.

Organ podatkowy nie będzie mógł uzasadnić przedłużenia terminu zwrotu różnicy podatku VAT należnego podatnikowi poprzez żądanie – w ramach czynności sprawdzających – od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą przedstawienia dodatkowych dokumentów w celu sprawdzenia prawidłowości i rzetelności transakcji dokonanej przez podatnika. Organy podatkowe będą mogły żądać dokumentów od kontrahentów jedynie w ramach kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego. Tak wynika z uchwały składu 7 sędziów NSA z 24 października 2016 r.

Od 1 lipca 2016 r. można posługiwać się w postępowaniu podatkowym pełnomocnictwem ogólnym i uruchomiono Centralny Rejestr Pełnomocnictw Ogólnych (CRPO). Podpowiadamy, jak wypełnić i złożyć do CRPO druk pełnomocnictwa ogólnego PPO-1.

W przypadku gdy kontrola prowadzona przez Urząd Kontroli Skarbowej (UKS) trwa dłużej niż sześć miesięcy, nie nalicza się odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych za okres od dnia wszczęcia postępowania kontrolnego do dnia doręczenia decyzji. Znaczenie ma jednak to z jakiej przyczyny doszło do przewlekłości postępowania.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami organ podatkowy może doręczać pisma osobom fizycznym w ich mieszkaniu lub miejscu pracy. Pisma mogą być również doręczane w siedzibie organu oraz w miejscu pracy adresata – osobie upoważnionej przez pracodawcę do odbioru korespondencji. W przypadku braku możliwości doręczenia pisma w powyższy sposób oraz także w innych uzasadnionych przypadkach pisma doręcza się w każdym miejscu, gdzie się adresata zastanie.

Czynny udział w postępowaniu podatkowym należy do jednej z podstawowych zasad w przypadku prowadzonego postępowania podatkowego. W świetle przepisów zawartych w Ordynacji podatkowej organy podatkowe obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Co ta zasada oznacza w praktyce?

Przedsiębiorcy bardzo krytycznie oceniają polski system podatkowy. Zaskakujący jednak może być fakt, że chodzi nawet nie tyle o jego materialną, merytoryczną treść – ona jest oczywiście skomplikowana (zajmujemy pod tym względem 58 miejsce na świecie), ale największym problemem okazuje się być podejście organów podatkowych do podatnika - wynika z Raportu ZPP „Biała Księga. Relacje przedsiębiorców z organami państwa”.

Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności przez podatnika jest instytucją prawną, która występuje w polskim prawie tylko w Kodeksie karnym skarbowym. Można wymienić dwie korzyści wynikające z tej instytucji. Pierwszą jest uniknięcie długiego i żmudnego postępowania przed sądem, zaś drugą, istotniejszą, jest to, że prawomocny wyrok o zezwoleniu na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego.

Organ podatkowy może przywrócić termin na wniosek podatnika lub innego uczestnika postępowania podatkowego (zainteresowanego), jeżeli uprawdopodobni on, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Sam fakt choroby, poświadczony dokumentacją lekarską, nie wystarczy do takiego uprawdopodobnienia. Strona postępowania musi wykazać, że okoliczności choroby stanowią przeszkodę niemożliwą do przezwyciężenia, a zainteresowany wykazał należytą staranność w podjęciu działań mogących zapobiec uchybieniu terminu, przykładowo poprzez próby wyręczenia się inną osobą.

Postępowanie podatkowe przed organem pierwszej instancji kończy się wydaniem decyzji, która w przeważającej większości przypadków rozstrzyga sprawę co do istoty. Nie zawsze jednak strona zgadza się z tym rozstrzygnięciem, a ponieważ postępowanie jest dwuinstancyjne, od decyzji naczelnika urzędu skarbowego służy odwołanie do organ podatkowego wyższego stopnia - dyrektora izby skarbowej.

Postępowanie podatkowe niejednokrotnie skutkuje określeniem zobowiązania podatkowego, dlatego bierne zdanie się na ustalenia organu może drogo kosztować. Żeby jednak skutecznie bronić swoich racji, warto wiedzieć czego należy się spodziewać.

Od 1 stycznia 2017 r. mają ulec zmianie przepisy Ordynacji podatkowej dotyczące naliczania odsetek za zwłokę w przypadku uchylenia decyzji i przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia oraz stwierdzenia nieważności decyzji.

Organy podatkowe obowiązane są, w toku postępowania, podejmować wszelkie niezbędne działania, w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania. Jednym ze sposobów realizacji tego prawa jest możliwość wnoszenia dowodów z zeznania świadka.

Z uwagi na ilość i różnorodność działań, które na co dzień realizują przedsiębiorstwa, pliki JPK mogą zawierać ogromną ilość danych, powiązanych z fakturami, zapisami w rejestrach zakupu i sprzedaży VAT, dokumentami magazynowymi, wyciągami bankowymi czy zapisami księgowymi. Jak zatem przygotować i skutecznie dostarczyć organom podatkowym pliki JPK?

Wprowadzana do Ordynacji podatkowej klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania ma dotyczyć zarówno małych, średnich, jak i dużych podatników bez wyjątku, gdy zostanie osiągnięta korzyść podatkowa powyżej określonego progu. Przesłanką do wszczęcia postępowania wobec podatnika będzie zaistnienie podejrzenia dokonania czynności przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej. Natomiast wydane indywidualne interpretacje podatkowe nie będą miały mocy ochronnej, jeżeli fiskus uzna, że stanowią element działania zmierzającego do unikania opodatkowania.

Pełnomocnictwo to upoważnienie do zastępowania strony w postępowaniu przed sądem lub organem administracji oparte na oświadczeniu woli reprezentowanego – ze skutkiem bezpośrednio dla niego. Jest to upoważnienie danej osoby fizycznej (pełnomocnika) do dokonywania czynności prawnych w imieniu i na rzecz reprezentowanego (mocodawcy). Jakie są rodzaje pełnomocnictw? Jakie zasady obowiązują w zakresie ustanawiania, zmiany zakresu, odwoływania czy wypowiadania pełnomocnictwa?

Do wysyłania na żądanie organów podatkowych Jednolitego Pliku Kontrolne począwszy od 1 lipca 2016 r. zobligowane będą duże przedsiębiorstwa, natomiast małe i średnie firmy dopiero od 1 lipca 2018 r. Przy czym, już obecnie małe i średnie przedsiębiorstwa mogą rozwiązania wymagane nowymi przepisami wprowadzać w swoich programach finansowo-księgowych.

Z propozycją wprowadzenia mediacji do nowego tekstu ustawy Ordynacja podatkowa, nad którą obecnie toczą się prace w Ministerstwie Finansów, wystąpił Rzecznik Praw Obywatelskich. Stosowanie mediacji, zdaniem RPO, mogłoby przyczynić się do sprawniejszego załatwiania spraw podatkowych bez długotrwałego postępowania.

Rzecznik Praw Obywatelskich popiera wprowadzenie mediacji do postępowania podatkowego. Może to przyczynić się do sprawnego załatwiania spraw podatkowych bez konieczności prowadzenia długotrwałego postępowania podatkowego, a często również i sądowoadministracyjnego.

Od 15 kwietnia 2016 r. zeznawanie nieprawdy lub zatajanie prawdy przy składaniu zeznania, mającego służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy (np. w kontroli podatkowej, czy skarbowej), będzie zagrożone karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Dotychczas górną granicą kary w tym przypadku były 3 lata pozbawienia wolności.

O niezbędnej nowej Ordynacji podatkowej i nowelizacjach potrzebnych jedynie politykom. O wadach podatków dochodowych, o tym dlaczego jednoinstancyjne postępowanie podatkowe jest dobrym pomysłem, a klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania niekoniecznie - rozmawiamy z prof. dr. hab. Adamem Mariańskim. Zdaniem Profesora Mariańskiego finanse publiczne powinny być oparte na podatkach pośrednich i majątkowych, a podatki przychodowe powinny być tylko uzupełnieniem dochodów budżetowych. Natomiast forsowanie klauzuli ogólnej przeciw unikaniu opodatkowania jest wynikiem nieudolności organów podatkowych, które nie potrafią wykorzystać instrumentów, które już posiadają.

Ministerstwo Finansów planuje wprowadzenie modelu jednoinstancyjnego dla niektórych spraw podatkowych, tj. dla takich, w których przeprowadzona została kontrola celno–skarbowa. Takie rozwiązanie może okazać się pozytywne dla podatników, pod warunkiem jednak, że ich prawa zostaną odpowiednio zabezpieczone.

Ministerstwo Finansów sprawdza możliwość wprowadzenia jednoinstancyjnego postępowania podatkowego. Takie rozwiązanie wzbudza duże kontrowersje w środowisku prawniczym i niepokój wśród podatników, którzy po otrzymaniu decyzji nie będą mogli odwołać się do wyższej instancji organów skarbowych, a jedynie do sądu administracyjnego. Oznacza to, że całkowicie zostałaby zlikwidowana możliwość rozpatrzenia spraw przez izbę skarbową.

Podatnicy nie mogą mylić postępowania podatkowego z postępowaniem kontrolnym. Są to odrębne postępowania, prowadzone przez inne organy i na podstawie innych ustaw.

Wznowienie postępowania zakończonego decyzją ostateczną może obecnie okazać się skuteczne dla wielu podmiotów, z uwagi na niedawno wydane orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 22 października 2015 r., o sygn. akt. C-277/14, w którym Trybunał dotknął problemu ograniczania prawa podatnika do odliczenia podatku VAT naliczonego wynikającego z faktur wystawionych przez podmioty, u których organy podatkowe stwierdziły nieprawidłowości związane z dokonaną dostawą.

Ministerstwo Finansów wskazało jak należy interpretować nowy przepis Ordynacji podatkowej (przepis art. 2a), zgodnie z którym niedające się usunąć wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego rozstrzyga się na korzyść podatnika. Przepis obowiązuje od 1 stycznia 2016 r.

Zdaniem Ministerstwa Finansów zasada niewszczynania postępowania i umarzania postępowania wszczętego w przypadku, gdy zobowiązanie podatkowe na dany rok podatkowy nie przekroczyłoby kosztów doręczenia (które w 2015 r. wynoszą 6,10 zł) nie ma zastosowania w przypadku dokonywania zmiany decyzji w sprawie ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego na dany rok podatkowy, w trybie art. 254 Ordynacji podatkowej.

Kiedy fiskus wszczyna w naszej sprawie postępowanie podatkowe, nie musimy pozostawać bierni. Podatnik ma prawo przedstawić własne dowody. Organ podatkowy z kolei nie uwzględni tylko tych, które będą powielały wykazane już tezy.

W postępowaniu podatkowym za dowód może zostać uznane wszystko, co przyczynia się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem, w tym przede wszystkim księgi podatkowe, deklaracje, opinie biegłych, informacje podatkowe oraz inne zgromadzone dokumenty. Pod uwagę brany jest również dowód z zeznań świadka. Jakie czynności musi podjąć organ podatkowy, aby nie doszło do uchybienia w toku przesłuchania?

Senatorowie zaproponowali kilkanaście poprawek do noweli Ordynacji podatkowej m.in. by podatki można było opłacać nie tylko kartami płatniczymi, ale też innymi mobilnymi instrumentami płatniczymi. Inna propozycja dot. pełnomocników tymczasowych w postępowaniu podatkowym. Większość zmian ma wejść w życie 1 stycznia 2016 r.

Od momentu akcesji Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej, czyli od 1 maja 2004 r., Polska zobowiązana jest przestrzegać prawa unijnego. Oznacza to, że przepisy krajowe powinny być interpretowane z uwzględnieniem uregulowań wspólnotowych i orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W zakresie podatku od towarów i usług, interpretacja ta, powinna uwzględniać głównie Dyrektywy 112/2006/WE (w odniesieniu do stanu prawnego z 2011) oraz orzecznictwo TSUE, odnoszące się do tego aktu. Nie jest jednak tajemnicą, że w praktyce polskie organy podatkowe miewają duże trudności z wdrożeniem tych zasad w swojej działalności.

Problem ten dotyczy dowodów znajdujących się w posiadaniu podatnika. Przez dowód należy rozumień wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem (art. 180 §1 Ordynacji podatkowej, Dz.U. 1997 nr 137 poz. 926 ze zm.) W szczególności będą to więc księgi podatkowe, złożone przez podatnika deklaracje, wystawione lub otrzymane faktury, potwierdzenia dokonania przelewów, wyjaśnienia etc.

Jedną ze zmian, jaką przewiduje projekt nowelizacji Ordynacji podatkowej jest wprowadzenie jednego pełnomocnictwa do wszystkich spraw podatkowych. Wprowadzenie pełnomocnictw ogólnych w procedurach podatkowych oznacza uproszczenie reprezentowania strony przez pełnomocnika oraz ograniczenie biurokracji w organach podatkowych.

Jak powinna wyglądać współpraca z organem skarbowym podczas kontroli w przypadku bezpodstawnego oskarżenia dotyczącego pozorności transakcji oraz udziału w tzw. „karuzeli podatkowej”? Z czego należy zdawać sobie sprawę podczas wszczętej i trwającej kontroli?

Nie można tłumaczyć nieodebrania maila od fiskusa jego przeoczeniem. Przy tradycyjnej formie korespondencji z urzędem skarbowym, jeśli podatnika nie było w domu czy w biurze, pismo urzędowe może trafić np. do sąsiada. W obu przypadkach po pewnym czasie pismo od fiskusa – nawet jeśli faktycznie nie zostało odebrane - uznaje się za doręczone.

Sprawa dotyczyła Centrum Handlowe Nexa. Spółka jeszcze w roku 2012 zatrudniała ponad 100 osób - obecnie natomiast znajduje się w stanie agonii po tym, jak właściciel firmy odkrył i ujawnił, że jego przedsiębiorstwo wykorzystywane było w procederze nazywanym karuzelą VAT.