Tematy - Faktura, Zwolnienie z VAT - INFOR.PL

Zgodnie z przepisami, w większości przypadków sprzedawca może wystawić fakturę do 30 dni przed dokonaniem sprzedaży. Jak w takiej sytuacji należy rozliczyć podatki?

Zgodnie z przepisami rozporządzenia RODO przetwarzanie danych osobowych jest zgodne z prawem m.in. w przypadku gdy przetwarzanie jest niezbędne do wykonania umowy, a także wtedy gdy przetwarzanie jest niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na administratorze. Jak w związku tym wygląda kwestia przetwarzania danych na potrzeby wystawienia faktury?

W działalności gospodarczej często zdarzają się pomyłki podczas wystawiania faktur. Przyczyny występowania pomyłek mogą być różne, np. błąd w cenie, ilości towarów, zastosowanie nieprawidłowej stawki podatku VAT. W niniejszym artykule omówiony zostanie sposób rozliczenia faktur korygujących w sytuacji gdy przedsiębiorca błędnie zastosuje do wystawionej faktury mechanizm odwrotnego obciążenia zamiast podstawowej 23 % stawki podatku VAT.

Firmy, które udzielają rabatów z tytułu wcześniejszej płatności, nie uciekną przed obowiązkową korektą faktur – wynika z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego. Sąd kasacyjny potwierdził stanowisko fiskusa, że w takiej sytuacji faktura musi zostać wystawiona na pełną kwotę sprzedaży, a po rabacie skorygowana in minus (wyrok NSA z 30 maja 2018 r., sygn. akt I FSK 325/16).

Podatnicy będą mogli za pomocą darmowej aplikacji e-mikrofirma, udostępnianej przez Ministerstwo Finansów, wystawiać faktury, sporządzać ewidencje VAT oraz tworzyć i wysyłać JPK_FA do urzędu skarbowego - mówi Przemysław Krawczyk, dyrektor departamentu nadzoru nad kontrolami w Ministerstwie Finansów w rozmowie z DGP.

Business Centre Club pozytywnie ocenia projekt ustawy o elektronicznym fakturowaniu w zamówieniach publicznych. Celem regulacji jest ograniczenie lub usunięcie barier występujących w obrocie transgranicznym, w szczególności wynikających z jednoczesnego współwystępowania niejednolitych i niekompatybilnych wymogów prawnych oraz przepisów technicznych dotyczących możliwości fakturowania elektronicznego.

Podmiot leczniczy nie musi być zarejestrowany jako czynny podatnik VAT, aby korzystać ze zwolnienia w VAT. Tak wynika z interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 23 kwietnia 2018 r. (0112-KDIL2-1.4012.116.2018.1.SS).

Towary importowane z terytorium państwa trzeciego (czyli spoza UE – np. z Chin) korzystają ze zwolnienia z podatku VAT, jeżeli łączna wartość przesyłki nie przekracza 22 euro (lub 45 euro w przypadku prezentów). Zwolnienie to nie obejmuje jednak towarów importowanych w drodze zamówienia wysyłkowego. Tak stanowią przepisy ustawy o podatku od towarów i usług (dalej ustawa o VAT). Jednak od 2021 roku zniknie zwolnienie dla przesyłek do 22 euro, a Ministerstwo Finansów pracuje nad rozwiązaniami informatycznymi uszczelniającymi system VAT w zakresie wysyłkowej sprzedaży (także importu) towarów.

Fiskus chce zmierzyć się z procederem wystawiania pustych faktur. W tym celu zamierza kupować faktury dokumentujące fikcyjne transakcje, czyli w praktyce brać czynny udział w nielegalnym obrocie. Jakie mogą być konsekwencje balansowania na granicy nakłaniania przedsiębiorców do popełnienia przestępstwa?

Obowiązek udokumentowania fakturą świadczenia usług zwolnionych z VAT powstaje dopiero wtedy, gdy zażąda tego nabywca usługi. Brak obowiązku wystawienia faktury nie wyklucza jednak prawa do jej wystawienia. Faktury dokumentujące świadczenie usług zwolnionych zawierają mniejszy zakres danych niż „zwykłe” faktury. Faktury te, tak jak inne, mogą być korygowane z różnych przyczyn, np. z powodu błędu w cenie czy przyznania rabatu potransakcyjnego. Przyczyny te wyznaczają moment uwzględnienia korekty podstawy opodatkowania w deklaracji VAT.

W przypadku wydania nakazu zapłaty na podstawie faktury, która nie dokumentuje rzeczywistych zdarzeń gospodarczych (czyli pustej faktury), osoba ją wystawiająca może dopuścić się popełnienia tzw. „oszustwa procesowego”.

Niejednokrotnie podatnicy jeszcze przed dostawą towarów lub wyświadczaniem usług wystawiają faktury. Zdarza się także, że umówione wynagrodzenie dotyczące planowanego świadczenia nie zostaje uiszczone w terminie wskazanym na uprzednio wystawionej fakturze. Takie przypadki mogą wpływać na uznanie danej faktury jako wystawionej przedwcześnie, a tym samym z naruszeniem ustawy o VAT.

Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego podatnik ma prawo wybrać opodatkowanie VAT sprzedaży nieruchomości używanej do działalności gospodarczej. Sąd podkreślił, że organ podatkowy niewłaściwie zastosował wobec niektórych nieruchomości przepisy ustawy o VAT, co uniemożliwiło rezygnację ze zwolnienia i opodatkowania transakcji, otwierające prawo do odliczenia VAT.

Kończymy tworzenie narzędzi uszczelniających VAT. W ostatnim kroku odejdziemy od trzech rejestrów podatników na rzecz jednego. Będą w nim zintegrowane informacje dotyczące rachunku bankowego, zarejestrowania, wyrejestrowania i statusu podatnika - mówi Wojciech Śliż, dyrektor departamentu podatku od towarów i usług w Ministerstwie Finansów.

Ministerstwo Finansów ani Ministerstwo Cyfryzacji nie prowadzą prac nad likwidacją papierowych faktur. Likwidacja możliwości posługiwania się papierowymi fakturami naruszałaby przepisy unijnej dyrektywy 2006/112/WE dotyczącej VAT. Takiej odpowiedzi udzielił 23 marca 2018 r. Minister Finansów na interpelację poselską.

Dostawca wystawił fakturę z błędną nazwą odbiorcy. Czy powinien wykazać taką fakturę w JPK_VAT? Jak powinien postąpić kupujący, w sytuacji gdy ustali, że sprzedawca popełnił błąd i na fakturze wpisał błędną nazwę nabywcy. Czy nabywca może wykazać taką fakturę w swoim JPK_VAT?

Fiskus idzie na wojnę z firmami, które nie odprowadzają VAT do budżetu i dzięki temu oferują tańszą elektronikę. Zgodnie bowiem z projektowanymi przepisami od 1 lipca 2018 r. ze zwolnienia z VAT dla najmniejszych przedsiębiorców (z obrotami do 200 tys. zł wartości sprzedaży) nie będą mogli już korzystać podatnicy, którzy handlują w internecie m.in. elektroniką.

Oceniając przesłanki zastosowania zwolnienia od VAT przy sprzedaży nieruchomości należy uwzględnić tezy wyroku TSUE z 16 listopada 2017 r. w sprawie C‑308/16 (Kozuba Premium Selection sp. z o.o.). W pierwszej kolejności należy badać, czy przeprowadzone w ramach ulepszenia zmiany są istotne, a dopiero po stwierdzeniu ich istotności badać okoliczność przekroczenia progu 30%.

Zostaną wprowadzone uproszczenia dla podatników polegające na zmianie zakresu danych umieszczanych na dokumencie wystawianym przy nabyciu produktów rolnych i usług rolniczych od rolników ryczałtowych, czyli fakturze VAT RR. Pojawi się także możliwość wystawiania i przesyłania tych faktur w formie elektronicznej.

Ministerstwo Finansów poinformowało, że zostało sprawdzonych już 650 mln faktur z Jednolitych Plików Kontrolnych dla potrzeb VAT (JPK_VAT) za styczeń 2018 r. Podatnicy, u których pojawiły się niezgodności, otrzymają powiadomienia z prośbą o weryfikację przesłanych JPK_VAT.

Na gruncie VAT opodatkowaniu podlegają tylko takie czynności, które wykonywane są w zamian za wynagrodzenie. Przepisy przewidują jednak od tej zasady dwa istotne wyjątki. Po pierwsze, zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy o VAT, za odpłatną dostawę towarów uważa się także nieodpłatne przekazanie lub zużycie towarów, po spełnieniu określonych warunków. Z kolei w art. 8 ust. 2 ustawy o VAT określono przypadki, w których nieodpłatne świadczenie usług jest zrównane z czynnością odpłatną. Zastosowanie tych przepisów w praktyce rodzi wiele wątpliwości. W niniejszym artykule zostało omówione jedno z takich zagadnień problemowych, tj. wymogi dokumentacyjne związane z takim czynnościami.

Likwidacja zwolnienia podmiotowego dla podatników dokonujących dostaw niektórych kategorii towarów na odległość (np. sprzedaż internetowa lub telefoniczna) oraz dla podatników świadczących usługi ściągania długów, w tym faktoringu - takie propozycje zawiera nowy projekt zmian w ustawie o VAT, który wejdzie w życie 1 lipca 2018 r. Nowe regulacje mają na celu uszczelnienie systemu podatku VAT.

Ze zwolnienia podmiotowego z VAT nie będą mogli korzystać przedsiębiorcy, którzy handlują w internecie elektroniką czy sprzętem RTV i AGD. To jedna z nowości, którą przewiduje projekt nowelizacji ustawy o VAT przygotowany przez Ministerstwo Finansów. MF planuje, że zmiany wejdą w życie 1 lipca 2018 r. i pomogą uszczelnić system podatkowy a także uprościć przepisy.

Moment, w którym ujmuje się w deklaracji transakcje objęte odwrotnym obciążeniem, nie powinien rozstrzygać o tym, kiedy można odliczyć VAT. A zatem nawet w przypadku zadeklarowania transakcji po upływie trzech miesięcy od jej dokonania można odliczyć VAT w okresie, w którym jest on należny. Tak wynika z przepisów unijnych i orzecznictwa TSUE. Podobne stanowisko zajął Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie.

Ministerstwo Finansów chce zakazać wymiany paragonów bez NIP na faktury dające prawo do odliczenia podatku VAT. Wymiana paragonów bez NIP na faktury będzie karana.

Co do zasady podatek od towarów i usług (VAT) jest naliczany od każdej odpłatnej dostawy towarów oraz każdego świadczenia usług dokonywanych przez podatników. Jednakże przepisy podatkowe przewidują odstępstwa od tej zasady ogólnej. Do tych wyjątków należy zaliczyć zwolnienia z VAT oraz preferencyjną stawkę 0%. W unijnym wspólnym systemie podatku od wartości dodanej przewidziano zwolnienie z VAT dla czynności opodatkowanych VAT świadczonych w ramach stosunków dyplomatycznych i konsularnych.

W celu korekty niektórych danych zawartych na fakturze ustawodawca dopuszcza możliwość wystawiania noty korygującej. Kiedy można wystawić notę korygującą i jakie warunki muszą zostać spełnione, aby nota była formalnie skuteczna?

Ministerstwo Finansów zauważa, że w internetowych serwisach aukcyjnych podatnicy VAT sprzedają nowe towary (np. telefony komórkowe i tablety) z informacją, że nie wystawiają faktury. To niezgodne z przepisami VAT i może wskazywać na zaniżanie podstawy opodatkowania, tym samym powstanie zaległości podatkowej oraz sankcji VAT. Ministerstwo Finansów zapowiada, że wkrótce będzie się kontaktować z takimi podatnikami, aby wyjaśnić kwestie wystawiania faktur za transakcje.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego zanim skarbówka uznała działania firmy za nierzeczywiste i stanowiące nadużycie w zakresie VAT, powinna była określić, jaki jest charakter nadużycia i jakie dokładnie negatywne skutki miało ono dla Skarbu Państwa. Dopiero potem mogła przedsiębiorców karać czy też odbierać przysługujące im z mocy prawa uprawnienie do odliczenia VAT. Jest to przełomowe rozstrzygnięcie NSA, które może skutkować lawiną wniosków o wznowienie postępowania stwierdzenia nieważności decyzji.

Jednymi z najważniejszych danych, jakie gromadzi każda firma, są informacje osobowe jej pracowników. Ich ochrona konieczna jest nie tylko ze względu na przepisy prawa, ale również dlatego, że mogą stać się łakomym kąskiem dla cyberprzestępców, a tego typu ataki są coraz częstsze. Dotykają one nie tyle duże koncerny, co przede wszystkim małe i średnie przedsiębiorstwa, gdzie procedury przeciwdziałania tego typu zagrożeniom są niedopracowane lub wręcz nie istnieją. Nie powinniśmy zatem pytać „czy” ktoś zaatakuje naszą firmę, ale bardziej - „kiedy” to zrobi.

Obowiązek podatkowy z tytułu najmu powstaje na zasadach szczególnych. Decyduje o tym zasadniczo data wystawienia faktury, gdy jest wystawiona terminowo. Opóźnienie w tym zakresie nie przesuwa daty powstania obowiązku podatkowego. Natomiast faktura wystawiona przedwcześnie skutkuje automatycznie koniecznością rozpoznania obowiązku podatkowego. Należy o tym pamiętać, decydując się na ten krok, szczególnie gdy najem nie korzysta ze zwolnienia.

Kolejny wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej miał rozstrzygnąć spór o polską definicję dotyczącą pierwszego zasiedlenia zawartą w ustawie o VAT. I rozstrzygnął, ale zasiał kolejną wątpliwość.

Od 2018 roku na wszystkich podatników VAT nałożono ustawowy obowiązek prowadzenia ewidencji VAT w formie elektronicznej przy użyciu programów komputerowych. Wiąże się to ściśle z obowiązkiem comiesięcznego dostarczania do Ministerstwa Finansów pliku JPK_VAT, który od 2018 roku dotyczy nawet najmniejsze firmy (mikroprzedsiębiorców). Wypełnianie tych obowiązków bez elektronicznego fakturowania jest niemal niemożliwe. Warto więc wiedzieć, że wystawianie i przesyłanie faktur w formie elektronicznej umożliwiają nawet funkcjonalności kont firmowych niektórych banków (np. ING Księgowość).

Zwolnieniu z podatku VAT podlegają badania medyczne typu morfologia, EKG, USG, oraz zdjęcia rtg. Prawo do zwolnienia przysługuje zarówno w przypadku gdy są wykonywane na podstawie skierowania lekarskiego jak i wtedy, gdy stanowią usługę na życzenie pacjenta.

Rząd wprowadza kolejne narzędzie, które zwiększy obowiązki polskich przedsiębiorców względem urzędów, a w praktyce utrudni im życie. Już w połowie 2018 r. uruchomiony zostanie Centralny Rejestr Faktur, który obok wdrażanego już Jednolitego Pliku Kontrolnego i planowanego wprowadzenia elektronicznych paragonów, ma być kolejną bronią w walce z luką podatkową.

Komisja Europejska przedstawiła 18 stycznia 2018 r. projekt zmiany przepisów dotyczących podatku VAT. Państwa członkowskie UE mają mieć większą niż dotąd swobodę w ustalaniu stawek VAT. Uchylona ma zostać lista wyjątków towarów i usług, które mogą być objęte obniżonymi stawkami VAT. Ponadto KE planuje wprowadzenie limitu obrotów w wysokości 100 tys. euro, poniżej którego spółki działające w więcej niż jednym państwie członkowskim mogłyby korzystać ze zwolnienia z VAT.

Usługi zarządzania w swojej istocie nie są związane z udzielaniem opinii czy porad. Charakteryzują się one działalnością polegającą na podejmowaniu decyzji czy też prowadzeniu bieżących spraw spółki w tym jej reprezentacji. W związku z tym usługi zarządzania świadczone na rzecz spółek kapitałowych przez ich członków zarządu nie stanowią usług doradczych. W konsekwencji zarządzający spółkami kapitałowymi mogą korzystać ze zwolnienia z podatku VAT.

Faktura jest dokumentem potwierdzającym zaistniałą transakcję pomiędzy kontrahentami. Ustawa o VAT w art. 2 pkt 31 definiuje ją jako dokument w formie papierowej lub w formie elektronicznej, który zawiera dane wymagane ustawą i przepisami wydanymi na jej podstawie. Oznacza to, że ustawa dopuszcza posługiwanie się fakturami zarówno w wersji papierowej, jak i elektronicznej. Podatnik może wystawić fakturę w dowolnym formacie elektronicznym (art. 2 pkt 32 ustawy o VAT), jednak wymaga to uzyskania wcześniejszej akceptacji odbiorcy(art. 106n ust. 1 ustawy o VAT).

Wystawca faktury VAT nie ma obowiązku podawania każdorazowo przy każdej pozycji specyfikacji (przy wyszczególnionych sprzedawanych towarach, czy usługach) stawki podatku VAT. Może podać jedną stawkę podatku VAT przy sumie jednostkowych kwot netto. Oczywiście jeżeli podsumowane na fakturze towary lub usługi są opodatkowane tą samą stawką VAT.

Nastąpiła zmiana stawki VAT z 23% na 8%. Faktura zaliczkowa została wystawiona we wrześniu, rozliczeniowa (wydanie towaru) – w październiku. Czy wystawiamy fakturę korygującą do faktury zaliczkowej, czy korygujemy tylko końcową? Czy musimy wysłać korektę JPK_VAT?

Na fakturze zazwyczaj znajduje się numer identyfikujący podatnika na potrzeby podatku. W określonych sytuacjach musi on być poprzedzony kodem PL lub innym kodem państwa członkowskiego nabywcy - w przypadku świadczenia usług na rzecz kontrahenta zagranicznego.

Minister Rozwoju i Finansów wydał 29 grudnia 2017 r. interpretację ogólną (PT1.8101.5.2017.PSG.622) dotyczącą zakresu zwolnienia z podatku od towarów i usług, usług wykonywanych w związku ze świadczoną przez podmioty lecznicze usługą w zakresie opieki medycznej, które realizowane są najczęściej w ramach outsourcingu przez podmioty zewnętrzne na rzecz placówek leczniczych na ich terenie. Publikujemy poniżej pełną treść tej ważnej interpretacji.

Umowy o świadczenie usług, jak również umowy zlecenia, bez faktycznego zamiaru przejęcia pracowników czy też ich zatrudnienia w ramach outsourcingu pracowniczego są czynnościami nieważnymi z mocy prawa. Przedsiębiorca nie ma więc prawa do odliczania podatku VAT z faktur (dokumentujących fikcyjny outsourcing pracowniczy) wystawianych przez agencję.

Jeśli polskie tłumaczenie wspólnotowych przepisów o podatku VAT jest niedokładne, można sięgnąć po inną wersję językową – wynika z niedawnego wyroku NSA. Ważniejsza jest bowiem wykładnia celowościowa, a nie gramatyczna.

W obrocie gospodarczym faktura pro forma traktowana jest często jako propozycja (oferta) zawarcia umowy sprzedaży towaru lub świadczenia usługi. Przy czym pełni ona jedynie rolę informacyjną i nie jest dowodem zawarcia transakcji, ani dokumentem księgowym. Faktura tego rodzaju wystawiana jest w celu uzyskania przedpłaty lub zaliczki od nabywcy.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał, że polskie przepisy, które uzależniają zwolnienie z podatku VAT w związku z dostawą budynków od spełnienia warunku, zgodnie z którym pierwsze zasiedlenie tych budynków następuje w ramach czynności podlegającej opodatkowaniu, są niezgodne z prawem UE.

W świetle przepisów polskiego prawa podatkowego wykazanie VAT należnego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (WNT) lub importu usług po upływie trzech miesięcy skutkuje naliczeniem dodatkowych odsetek. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie orzekł jednak, że naliczanie odsetek z tego tytułu nie jest zgodne z unijnymi przepisami.

Zgodnie z obecnym stanem prawnym wszyscy podatnicy dokumentują sprzedaż dowodem nazywanym „faktura” jako potwierdzenie dokonania transakcji. Dotyczy to również podatników, którzy zarejestrowani są jako zwolnieni z VAT oraz niezarejestrowani do VAT, którzy wystawiali dokumenty o nazwie „Rachunek” - obecnie zastępują go fakturą.

Projekt przepisów, który umożliwi służbom skarbowym kupowanie pustych faktur, jest gotowy. Z nowego prawa urzędnicy skorzystają zapewne dopiero w drugiej połowie 2018 roku.

Faktura, Zwolnienie z VAT

Wystawienie faktury przed dokonaniem sprzedaży - rozliczenie PIT i VAT

Czy konieczna jest zgoda na przetwarzanie danych do wystawienia faktury

Jak rozliczać faktury korygujące przy odwrotnym obciążeniu

Udzielasz rabatu - musisz skorygować fakturę

Wystawianie faktur, ewidencja VAT i wysyłanie JPK_FA w aplikacji e-mikrofirma

Projekt ustawy o elektronicznym fakturowaniu w zamówieniach publicznych - opinia BCC

Zwolnienie z VAT dla podmiotów leczniczych a rejestracja jako czynny podatnik VAT

VAT od importu towarów zamówionych przez internet

Faktury dokumentujące fikcyjne transakcje na celowniku fiskusa

Usługi zwolnione z VAT - wystawianie faktur i korekty

Wystawienie pustej faktury jako oszustwo procesowe

Rozliczenie VAT w przypadku faktury wystawionej przedwcześnie

Podatnik ma prawo wybrać opodatkowanie VAT sprzedaży nieruchomości

Uszczelnienie VAT - likwidacja patologii z paragonami i elektroniką

Nie będzie likwidacji faktur papierowych

Faktura z błędną nazwą odbiorcy w JPK_VAT

Handlujący w internecie elektroniką stracą zwolnienie z VAT - od 1 lipca 2018 r.

Moment utraty przez budynek statusu pierwszego zasiedlenia w związku z jego ulepszeniem a VAT

Uproszczenia w wystawianiu i przesyłaniu faktur VAT RR

Powiadomienia w sprawie korekty JPK_VAT

Dokumentowanie fakturami i paragonami nieodpłatnej dostawy towarów i nieodpłatnego świadczenia usług

Szerszy katalog podatników bez zwolnienia podmiotowego w VAT

Przedsiębiorcy handlujący w internecie elektroniką bez zwolnienia z VAT

Odliczenie VAT z faktury otrzymanej z opóźnieniem

Zakaz wystawiania faktur w zamian za paragony bez NIP

Dostawa towarów i świadczenie usług na rzecz dyplomatów a podatek VAT

Zasady wystawiania i akceptacji noty korygującej

Handel internetowy - Ministerstwo Finansów sprawdza wystawianie faktur

Odmowa prawa do odliczenia VAT na podstawie podejrzenia o nadużycie

Jak chronić dane osobowe przedsiębiorstwa przed cyberatakami?

Wystawianie faktur za najem

Pierwsze zasiedlenie w VAT - rozstrzygnięcia TSUE

Faktury elektroniczne

Zwolnienie z VAT w przypadku badań medycznych wykonywanych na życzenie pacjenta

Wprowadzenie Centralnego Rejestru Faktur - konsekwencje dla przedsiębiorców

Komisja Europejska chce pozwolić na swobodne stosowanie obniżonych stawek VAT

Świadczenie usług zarządzania przez członka zarządu spółki a zwolnienie z VAT

Przechowywanie faktur zgodnie z przepisami ustawy o VAT

Na fakturze można podać jedną stawkę VAT przy sumie wielu jednostkowych kwot netto

Jak wystawić fakturę korygującą, gdy była wpłacona zaliczka

Kod PL nabywcy na fakturze

Zakres zwolnienia z VAT usług związanych z usługami medycznymi - interpretacja ogólna

Faktury dokumentujące fikcyjny outsourcing pracowniczy a prawo do odliczania VAT

Przepisy dotyczące VAT nie są spójne z unijną dyrektywą

„Przejście” na VAT w trakcie roku podatkowego

Czy faktura pro forma może pełnić rolę oferty handlowej?

VAT od sprzedaży budynku - polskie przepisy sprzeczne z prawem UE

Odsetki za późniejsze rozliczenie VAT z tytułu WNT

Obowiązek wystawiania faktur

Służby skarbowe będą mogły kupować puste faktury od 2018 r.