Postępowanie podatkowe

Ustawa z 16 listopada 2012 r. o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce (zwana III ustawą deregulacyjną), oprócz wielu innych zmian, przyniosła od 1 stycznia 2013 r. sporo nowości w Ordynacji podatkowej, dotyczących zasad procedury podatkowej.

2800, - zł to maksymalna kwota kary porządkowej nakładanej w określonych sytuacjach na podatników i innych uczestników postępowania podatkowego, która będzie obowiązywać w 2013 roku. Do końca 2012 r. obowiązuje limit 2700,- zł tej kary.

W 2014 roku nie zmieni się wysokość maksymalnej kary porządkowej nakładanej w przewidzianych ordynacją podatkową sytuacjach na podatników i innych uczestników postępowania podatkowego. Tak jak w obecnym 2013 roku wynosić będzie 2800 zł.

Jakie są zasady doręczania przez organ podatkowy pism w sprawach podatkowych? Czy organ podatkowy może skutecznie doręczyć pismo drogą elektroniczną? Co ma zrobić osoba, przeciwko której toczy się postępowanie podatkowe chcąca wyjechać na urlop? Na te i inne pytania odpowiedzi udzielają przepisy Ordynacji podatkowej i sądowe orzecznictwo.

Nie każdy może przeglądać akta podatkowe, które objęte są tajemnicą skarbową. Wgląd do dokumentacji skarbowej, niezawierającej przy tym informacji bankowej, posiadają tylko nieliczni, do których nie zalicza się adwokatów reprezentujących np. kontrahentów przedsiębiorcy.

Organ podatkowy może wezwać podatnika do określonego zachowania - złożenia wyjaśnień, zeznań lub dokonania innej czynności. Brak reakcji podatnika na wezwanie organu może spowodować nałożenie na niego kary porządkowej do 2 500 zł.

Aby zapewnić danej osobie, która jest stroną postępowania podatkowego, lepszą ochronę prawną oraz wsparcie w czasie postępowania, możliwy jest udział w nim organizacji społecznej. Dzięki temu również działania organów podatkowych są poddawane pewnej kontroli społecznej.

Głównym i podstawowym kryterium, za pomocą którego ocenia się prawidłowość ksiąg podatkowych, jest ich rzetelność. W prawie podatkowym pojęcie „rzetelności” jest rozumiane w określony sposób. Księgi spełniające ten warunek mogą stanowić dowód w postępowaniu przed organami podatkowymi. Sprawdźmy zatem kiedy księgi podatkowe mogą stanowić dowód tego, co zostało w nich zawarte.

Czasem, w trakcie postępowania podatkowego, gdy strona nie skorzysta z przysługującego jej prawa w przeznaczonym do tego terminie, traci to prawo (tzw. uchybienie terminu), zaś jeśli wykona je po upływie terminu to czynność ta i tak jest prawnie bezskuteczna. Przywrócenie terminu polega na uznaniu przez właściwy organ, że strona postępowania podatkowego może skorzystać z przysługującego jej prawa, mimo że utraciła je z powodu upływu terminu wyznaczonego do skorzystania z tych uprawnień.

Aby zdyscyplinować uczestników postępowania podatkowego do pewnych zachowań i przeciwdziałać ich bezczynności wobec wezwań organu, organ podatkowy ma możliwość nałożenia na nich kary pieniężnej. Jest to kara porządkowa o charakterze administracyjnym, nie karnym. W 2012 roku kara ta może zostać nałożona w wysokości do 2700,- zł.

Za zaniedbanie pracownika firmy, który zataił fakt korespondencji z instytucjami państwowymi, a przez to uniemożliwił wniesienie odwołania od otrzymanej od nich decyzji, odpowiedzialność ponosi podatnik.

Organ podatkowy wydał decyzję podatkową zgodnie z zasadami prawa podatkowego. Była to decyzja niekorzystna dla podatnika, ale słusznie zobowiązująca go do zapłaty poważnej kwoty podatku wraz odsetkami. Decyzja nie weszła w życie, gdyż podatnik jej nie odebrał. Jak to jest możliwe, skoro nieodebranie listu z urzędu skarbowego nie wstrzymuje wejścia decyzji w życie? Otóż listonosz popełnił błąd nie wypełniając prawidłowo awiza. Spowodowało to, że decyzja nie zostanie uznana za doręczoną i nie nabierze mocy prawnej.

Jednym z narzędzi, którymi urzędnicy skarbowi mogą legalnie dyscyplinować podatników, jest kara pieniężna, której zasady nakładania określono w art. 262 i 263 Ordynacji podatkowej.

Czwartą przesłanką wznowienia postępowania podatkowego jest brak udziału strony w postępowaniu nie z własnej winy. Zgodnie z zasadą ogólną wyrażoną w art. 123 § 1 Ordynacji podatkowej, organy podatkowe obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.

W sytuacji, gdy ostateczna decyzja organu podatkowego została wydana w wyniku popełnienia przestępstwa lub została wydana przez osobę lub organ, które powinny być wyłączone dzisiejszym mamy szansę na wznowienie tego postępowania. Poniżej przedstawione zostaną warunki, jakie musi spełnić podatnik, aby opierając się na tych przesłankach mógł skutecznie złożyć wniosek o wznowienia postępowania.

Jeśli ostateczna decyzja organu podatkowego została wydana na podstawie sfałszowanych dowodów podatnik powinien domagać się zmiany tej decyzji. Może to zrobić składając wniosek o wznowienie postępowania.

Przepis art. 187 § 1 Ordynacji podatkowej nakazuje organowi podatkowemu zebrać i rozpatrzyć w sposób wyczerpujący cały materiał dowodowy. Z kolei art. 180 § 1 Ordynacji podatkowej stanowi, że jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.

Jedną z naczelnych zasad postępowania podatkowego jest przestrzeganie przez organy podatkowe tajemnicy skarbowej.

Niektóre urzędy skarbowe mają zwyczaj nieuznawania pełnomocnictw ogólnych wydawanych przez podatników (np. “do reprezentowania przed organami podatkowymi”). Urzędy te żądają od pełnomocników pełnomocnictw do konkretnej czynności (np. do wydania zaświadczenia o niezaleganiu podatnika-mocodawcy z płaceniem podatków). Doradcy podatkowi kwestionują taką praktykę, jako nieuzasadnioną w świetle obowiązującego prawa.

W postępowaniu podatkowym, podobnie jak w innych rodzajach postępowania, np. sądowego obowiązują określone reguły dotyczące prawidłowego doręczania pism osobom prawnym. W jaki sposób doręcza się pisma osobom prawnym w sprawie podatkowej?

Prawo wglądu w akta własnej sprawy to jedno z podstawowych praw strony postępowania podatkowego. Warto z niego korzystać. Zdarza się, że podstawą prowadzonego postępowania podatkowego albo istotnymi dowodami w sprawie są dowody pochodzące od innych podmiotów. Przeglądając akta sprawy, można się z nimi zapoznać. Są jednak istotne ograniczenia w korzystaniu z tego prawa.

Wobec podatnika toczy się postępowanie podatkowe. Podatnik otrzymał wezwanie z urzędu skarbowego do stawienia się na przesłuchanie. Pomimo to, nie musi stawić się w miejscu i terminie wyznaczonym przez organ podatkowy.

Jednym z przysługujących podatnikowi uprawnień w postępowaniu podatkowym jest możliwość ustanowienia pełnomocnika. Uprawnienie takie zostało sformułowane w art. 136 ordynacji podatkowej, zgodnie z którym strona może działać przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego działania.

W efekcie kradzieży dokumentacji firma nie ma dowodów potwierdzających, ile powinna zapłacić fikusowi należności podatkowych. Ku zaskoczeniu podatnika może okazać się zbędne szacowanie podstawy opodatkowania. Nawet wtedy, gdy podatnik domaga się przeprowadzenia przez organy podatkowe szacowania.

Zgodnie z treścią art. 193 § 1 ordynacji podatkowej księgi podatkowe prowadzone rzetelnie i w sposób niewadliwy stanowią dowód tego, co wynika z zawartych w nich zapisów. Oznacza to, że ksiąg podatkowych jako dowodu w postępowaniu podatkowym nie można zastępować innymi środkami dowodowymi w celu ustalenia okoliczności faktycznych mających odzwierciedlenie w zawartych w księgach zapisach - dopóki nie zostanie stwierdzona nierzetelność lub wadliwość tych ksiąg.

Jednym z elementów postępowania podatkowego jest możliwość złożenia przez podatnika odwołania od decyzji organu skarbowego do organu wyższego stopnia.

Zgodnie z uregulowaniem zawartym w art. 220 § 1 ordynacji podatkowej od decyzji organu podatkowego wydanej w pierwszej instancji służy stronie odwołanie tylko do jednej instancji. W dobie wszechobecnego Internetu obowiązujące przepisy dopuszczają również możliwość wniesienia odwołania za pomocą środków komunikacji elektronicznej z bezpiecznym podpisem elektronicznym.

W dobie komputeryzacji coraz więcej spraw również urzędowych załatwiamy drogą elektroniczną. Również tą drogą możemy otrzymywać pisma urzędowe. Dotyczy to np. toczącego się postępowania podatkowego. Jeżeli jednak w trakcie takiego postępowanie podatnik będący jego stroną zmieni adres poczty elektronicznej wskazany urzędowi skarbowemu jako adres do korespondencji, ma obowiązek powiadomienia organu o tej zmianie.

Z dniem 10 maja 2010 r. wchodzi w życie kolejna już zmiana ustawy Ordynacja podatkowa, która tym razem wychodzi naprzeciw oczekiwaniom podatników, a więc tej „słabszej” strony postępowań podatkowych – zmianę tą zawiera ustawa z dnia 19 lutego 2010 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 57, poz. 355).

W postępowaniu podatkowym obowiązuje zasada trwałości decyzji ostatecznych. Oznacza to, że decyzje, od których nie służy odwołanie w postępowaniu podatkowym, są ostateczne.

Przepis art. 127 ordynacji podatkowej określa jedną z zasad postępowania podatkowego, która brzmi: Postępowanie podatkowe jest dwuinstancyjne. Zasada ta ma ogromne znaczenie dla podatnika, którego sprawa rozstrzygana jest przez organy podatkowe. Dwuinstancyjność postępowania daje szansę podatnikowi na dwukrotne rozstrzygnięcie sprawy, w dwóch organach - pierwszej i drugiej instancji.

Czynny udział podatnika w postępowaniu podatkowym, to jeden z istotniejszych elementów tego postępowania. Artykuł 123 ordynacji podatkowej wyraźnie stwierdza, że organy podatkowe obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się, co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.

Członkowie zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (również spółki akcyjnej) odpowiadają zasadniczo za jej niezapłacone podatki jeżeli nie można ich wyegzekwować od samej spółki. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego organ podatkowy ma obowiązek prowadzić postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki z o.o. wobec wszystkich członków zarządu mogących ponosić taką odpowiedzialność (czyli będących w zarządzie w danym okresie), a nie tylko wobec niektórych z nich.

Prawidłowe wszczęcie postępowania podatkowego jest istotne dla ustalenia właściwego terminu na załatwienie konkretnej sprawy. Ponadto ma ono znaczenie dla innych kwestii, takich jak chociażby ustalenie stron.

Od 1 stycznia 2009 roku obowiązuje zasada, zgodnie z którą decyzja nieostateczna, nakładająca na stronę obowiązek podlegający wykonaniu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Może być jednak inaczej jeśli decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności.

Nawet decyzja ostateczna, a więc taka od której nie służy już żaden środek odwoławczy, może zostać uchylona lub zmieniona po zaistnieniu pewnych przesłanek. Jest to tym samym nadzwyczajny tryb wzruszania decyzji. W jego stosowaniu istnieją jednak pewne istotne ograniczenia.

Katalog środków dowodowych jakie mogą być wykorzystane w postępowaniu podatkowym jest niezwykle szeroki. Niemałą rolę odgrywa przy tym inicjatywa oraz chęć kooperacji jaką przejawiają strony postępowania.

Decyzje podejmowane w trakcie postępowania podatkowego powinny być bezstronne. Realizacji tego celu służą między innymi przepisy regulujące kwestie wyłączenia pracowników organów podatkowych od udziału w konkretnych sprawach.

W postępowaniu podatkowym występują sytuacje, kiedy konieczne jest osobiste stawiennictwo strony lub innych osób przed organem podatkowym. Osoby te nie zawsze jednak muszą dopełniać tego obowiązku, nawet jeśli doręczone im wezwanie jest prawidłowe.

Nową instytucją na gruncie przepisów regulujących postępowanie podatkowe jest możliwość przeprowadzenia rozprawy. Jednym z jej głównych celów jest zagwarantowanie stronie czynnego udziału w postępowaniu. Może ona być jednak stosowana tylko w postępowaniu odwoławczym.

Wznowienie postępowania jest jednym z tak zwanych nadzwyczajnych trybów postępowania podatkowego. Znajduje on zastosowanie w odniesieniu do decyzji ostatecznych, które jednakże są dotknięte jedną z wad wyliczonych przez ustawodawcę.

Od decyzji podatkowej wydanej przez organ pierwszej instancji, strona może się odwołać. Podobną instytucją w wypadku postanowień jest zażalenie. Zasady korzystania z tych dwóch instytucji różnią się od siebie. Co więcej, zażalenie możliwe jest tylko w wyraźnie określonych przypadkach.

Nawet ostateczna decyzja może zostać uznana za nieważną, jeśli okaże się, że została ona wydana z naruszeniem przepisów formalnych lub materialnych. Postępowanie w tym zakresie może zostać wszczęte zarówno z urzędu jak i na wniosek strony.

Choć zasadniczo koszty postępowania przed organami podatkowymi ponosi Skarb Państwa, województwo, powiat lub gmina, to w pewnych sytuacjach może nimi zostać obciążona także strona oraz inne podmioty.

Obok stwierdzenia nieważności oraz uchylenia decyzji istnieją również sytuacje, w których wydana przez organ podatkowy decyzja wygasa. Najczęściej dzieje się tak z powodu niedopełnienia przez stronę postępowania podatkowego wymaganych warunków.

W toku postępowania podatkowego mogą wyniknąć sytuacje, w których dalsze kontynuowanie postępowania staje pod znakiem zapytania. Aby uniknąć podejmowania pochopnych decyzji przez organy podatkowe, ustawodawca przewidział instytucję zawieszenia postępowania.

Ustawodawca wyposażył organy podatkowe w środki dyscyplinujące uczestników postępowania podatkowego. Środkami tymi są kary porządkowe. Ustawodawca dość szczegółowo określił możliwość oraz zasady ich stosowania.

W toku postępowania podatkowego przeprowadzający je organ wydaje decyzje i postanowienia. Akty te różnią się nie tylko zakresem merytorycznym, ale również środkami odwoławczymi jakie przysługują stronie jeśli jest ona niezadowolona z ich treści.

Postępowanie podatkowe jest jawne dla jego stron. Mają one prawo wglądu w akta sprawy, sporządzania z nich notatek, kopii lub odpisów. Na organie podatkowym ciąży obowiązek umożliwienia korzystania z tego uprawnienia.

Ustawodawca określił jakie podmioty mogą występować w charakterze strony postępowania podatkowego. W pewnych przypadkach muszą one być reprezentowane przez swoich przedstawicieli lub kuratorów. Niemal zawsze jest natomiast możliwe ustanowienie pełnomocnika.

Ordynacja podatkowa 2013 - zmiany i nowości

Kara porządkowa 2013 – czyli jak co roku sto złotych więcej

Kara porządkowa 2014

Doręczenie decyzji podatkowej

Tajemnica skarbowa chroni akta podatnika

Wezwanie podatnika do dokonania określonej czynności

Udział organizacji społecznej w postępowaniu podatkowym

Księgi podatkowe – tylko rzetelnie prowadzone mogą być dowodem

Przywrócenie terminu w postępowaniu podatkowym – jak uzyskać

Kara pieniężna za bezczynność wobec wezwania organu podatkowego

Czy podatnik ponosi odpowiedzialność za zaniedbania swoich pracowników?

Doręczenie decyzji urzędu skarbowego, czyli warto przyjrzeć się awizo

Od 1 stycznia 2012 roku wzrasta kara porządkowa

Kiedy można wznowić postępowanie podatkowe – niezawiniony brak udziału strony

Kiedy można wznowić postępowanie - przestępstwa i wydanie decyzji przez osobę lub organ podlegających wyłączeniu

Kiedy można wznowić postępowanie - fałszywe dowody

Czy organ podatkowy może odmówić przesłuchania świadków?

Czym jest tajemnica skarbowa i kogo chroni?

Czy urząd skarbowy może nie uznać pełnomocnictwa ogólnego

Jak fiskus powinien doręczać pisma osobom prawnym w postępowaniu podatkowym

Czy podatnik ma prawo znać akta swojej sprawy

Czy strona postępowania podatkowego musi przyjść na przesłuchanie

Pełnomocnik w postępowaniu podatkowym

Kiedy nie jest konieczne szacowanie podstawy opodatkowania

Jak nierzetelność ksiąg podatkowych wpływa na postępowanie podatkowe

Wniesienie odwołania do organu niewłaściwego a upływ terminu

Wniesienie odwołania od decyzji organu podatkowego w formie elektronicznej

Wpływ zmiany adresu poczty elektronicznej strony na postępowanie podatkowe

Odwołanie od decyzji podatkowej - nowe obowiązki organów podatkowych

Co oznacza stwierdzenie trwałości decyzji ostatecznych

Co oznacza dla podatnika zasada dwuinstancyjności postępowania podatkowego

Jakie znaczenie dla podatnika ma zasada czynnego udziału w postępowaniu podatkowym

Odpowiedzialność członków zarządu za zaległości podatkowe spółki z o.o.

Wszczęcie postępowania podatkowego

Wykonanie decyzji podatkowej

Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej

Dowody w postępowaniu podatkowym

Wyłączenie pracownika lub organu podatkowego

Wezwania

Rozprawa w postępowaniu podatkowym

Wznowienie postępowania

Odwołania i zażalenia

Stwierdzenie nieważnosci decyzji

Koszty postępowania

Wygaśnięcie decyzji

Zawieszenie postępowania

Kary porządkowe

Decyzje i postanowienia

Udostępnianie akt

Strony, przedstawiciele i pełnomocnicy