Optymalizacja podatkowa

W dniach 21-22 października 2016 r. odbędzie się we Wrocławiu VII Międzynarodowa Konferencja "Podatki bez granic". Jak co roku spotkają się na tej konferencji doradcy podatkowi z Polski, Niemiec, Republiki Czeskiej oraz przedstawiciele tego zawodu z Ukrainy i Rosji. Patronat medialny nad wydarzeniem objął portal Infor.pl.

Zgodnie z zapowiedziami Ministerstwa Finansów już niedługo możemy spodziewać się pozytywnych efektów działania nowej klauzuli, w zakresie unikania opodatkowania, która ograniczy zjawisko szkodliwej optymalizacji podatkowej stosowanej przez część podatników.

Powołana 15 września 2016 r. Rada do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania to ostatni element zmian w ordynacji podatkowej dotyczący klauzuli obejścia prawa podatkowego. Sama klauzula, będąca po części dublem obowiązujących już przepisów, ma powstrzymać firmy przed agresywną optymalizacją i według zapewnień rządu będzie stosowana do dużych podatników. W rzeczywistości to broń masowego rażenia, której skutek może być zupełnie odwrotny.

Międzynarodowe korporacje działające w naszym kraju podejmują szereg działań w celu zoptymalizowania swoich rozliczeń podatkowych. Czy są to działania zawsze zgodne z prawem i rzeczywiście pozwalają zaoszczędzić im miliardy złotych?

Przez optymalizację podatkową należy rozumieć podejmowanie działań (z założenia zgodnych z prawem, w przeciwieństwie do oszustw podatkowych) w celu obniżenia podatków. Na takich działaniach budżety państw tracą jednak olbrzymie kwoty. Czy jest optymalizacja podatkowa i jak poszczególne państwa starają się z nią walczyć?

Prezydent RP podpisał nowelizację ordynacji podatkowej, wprowadzającą tzw. klauzulę obejścia prawa podatkowego. Celem klauzuli jest przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania.

Pojęcie optymalizacji podatkowej, mimo braku jasnej definicji w przepisach prawnych kojarzy się najczęściej (także administracji podatkowej) z działaniami na granicy prawa lub co najmniej nieetycznymi. Afery takie jak „Panama Papers” utwierdzają tylko negatywny odbiór w opinii publicznej optymalizacji podatkowej, traktując ją na równi z ukrywaniem dochodów przed opodatkowaniem. Prawda jest jednak nieco inna. Optymalizacja podatkowa, zwana też międzynarodowym planowaniem podatkowym nie oznacza najczęściej działań nielegalnych. Przedstawiamy przykłady legalnych rozwiązań optymalizacji podatkowej stosowanych przez polskie firmy w Wielkiej Brytanii, na Malcie oraz w Stanach Zjednoczonych.

Wprowadzana do Ordynacji podatkowej klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania ma dotyczyć zarówno małych, średnich, jak i dużych podatników bez wyjątku, gdy zostanie osiągnięta korzyść podatkowa powyżej określonego progu. Przesłanką do wszczęcia postępowania wobec podatnika będzie zaistnienie podejrzenia dokonania czynności przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej. Natomiast wydane indywidualne interpretacje podatkowe nie będą miały mocy ochronnej, jeżeli fiskus uzna, że stanowią element działania zmierzającego do unikania opodatkowania.

Nowelizacja Ordynacji podatkowej przewiduje wprowadzenie do polskiego prawa klauzuli, której celem jest przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania. Klauzula będzie działać wstecz. Zmianę taką przewiduje poprawka do projektu nowelizacji wprowadzona przez podkomisję i zaakceptowana przez komisję finansów publicznych.

Prowadząc działalność gospodarczą przedsiębiorca może podjąć decyzję o zbyciu przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. Zbycie może być traktowane jako przychód z działalności gospodarczej lub jako darowizna, co ma wpływ na późniejsze rozliczenia podatkowe.

Głównym celem zmian w ustawach o PIT i CIT zaproponowanych niedawno przez rząd jest „realizacja zapowiedzi wyrażonej w exposé premier Beaty Szydło”, polegającej na obniżeniu stawki podatku CIT dla małych podatników do wysokości 15 proc.. Jednak zmiana ta jest tylko elementem szerszych zmian, które zakłada projekt nowelizacji. Większość pozostałych projektowanych regulacji jest jednoznacznie niekorzystna dla przedsiębiorców.

Rząd zakłada, że wpłaty z tytułu podatku bankowego, który zacznie obowiązywać od 1 lutego br., wyniosą około 6 mld zł. Podatek bankowy to proste i skuteczne narzędzie polityki fiskalnej rządu - mówi dr Mariusz Andrzejewski. Podkreśla, że na pewno banki będą szukały sposobu na tzw. optymalizację podatkową w zakresie podatku bankowego, ale wydaje się, że nie będzie to takie łatwe jak w przypadku podatku CIT.

Bez nowej ustawy dochody z VAT-u mogą być w 2016 roku jeszcze niższe niż w bieżącym 2015 roku twierdzi prof. dr hab. Witold Modzelewski. Profesor Modzelewski wskazuje jednocześnie sześć metod „nowoczesnego zarządzania” VAT, które w dzisiejszym stanie prawnym są faktycznie bezkarne. Te i inne „patenty” powodują bezpowrotną utratę dochodów budżetowych w wysokości nawet 40 mld zł w 2015 roku.

O ile międzynarodowe unikanie opodatkowania dochodów z należności licencyjnych stanowi atrakcyjny mechanizm pozwalający na redukcję opodatkowania spółki płacącej te należności do powiązanej jednostki zagranicznej, to samo wykorzystanie mechanizmów należności licencyjnych stanowi jedną z najbardziej skutecznych odmian transferu zysków o pasywnym charakterze. Jest to metoda wysoce bezpieczna z perspektywy podatkowej, oczywiście o ile wartość należności licencyjnych płaconych pomiędzy dwoma jednostkami nie odbiega od ich wartości rynkowej, w czym należy upatrywać potencjalnych ryzyk podatkowych.

Umiejętne łączenie lub dzielenie świadczeń może się podatkowo opłacać. Będzie tak dopóty, dopóki będą obowiązywać różne stawki na różne usługi. Zasadniczo problem dotyczy dwóch kwestii. Po pierwsze, ustalenia, czy oferowane przez podatnika usługi są świadczeniem kompleksowym, do którego stosuje się jedną stawkę VAT, czy świadczeniami odrębnymi, opodatkowanymi według stawek dla nich właściwych. Nawet jednak, gdy usługa zostanie uznana za kompleksową, pojawia się druga wątpliwość – co jest świadczeniem głównym decydującym o stawce podatku dla całej usługi. Przedsiębiorcy albo więc dzielą usługi, albo je łączą, wybierając przy tym – jako dominujące – te, które są opodatkowane niższą stawką podatku. Nie zawsze udaje im się obronić to w urzędzie i w sądzie.

W lipcu tego roku w oficjalnym Dzienniku Urzędowym Republiki Cypru ukazała się lista spółek, które w przeciągu trzech miesięcy od dnia publikacji listy, mają zostać z urzędu rozwiązane i wykreślone z rejestru. W konsekwencji, ich majątki mogą ulec przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa. Termin minął 17 października 2015 roku. Czy właściciele tych spółek byli przygotowani na taki scenariusz?

Wdrożenie ustawodawstwa FATCA, które ma zapobiegać wykorzystywaniu zagranicznych instytucji finansowych do ukrywania dochodów i tworzenia struktur agresywnego planowania podatkowego przez amerykańskich podatników, przewiduje ustawa przyjęta w piątek 25 września 2015 r. przez Sejm.

W naszym systemie podatkowym powinny pojawić się przepisy, które obligowałyby podatników w pewnych sytuacjach do zgłoszenia administracji podatkowej stosowania legalnych metod uzyskiwania oszczędności podatkowych (tzw. optymalizacji podatkowej). Tak twierdzi profesor Witold Modzelewski z Instytutu Studiów Podatkowych, prezentując jednocześnie istotne elementy tych unormowań.

Dziś (prawie) każdy przedsiębiorca będący podatnikiem podatku od towarów i usług może posiadać nieujawnione zaległości w tym podatku. Dlaczego? Bo zdarza się, że kupują towary i usługi od podmiotów, które nie są formalnie podatnikami tego podatku.

Polski budżet traci rocznie dziesiątki miliardów złotych z powodu unikania opodatkowania CIT przez międzynarodowe firmy; jestem zszokowany, że rząd odstąpił od wprowadzenia klauzuli przeciw unikaniu opodatkowania - podkreśla prof. Dominik Gajewski z Rady Konsultacyjnej Prawa Podatkowego. Komisja Europejska zdiagnozowała ok. 600 instrumentów agresywnej optymalizacji podatkowej stosowanej przez międzynarodowe holdingi.

Agresywna optymalizacja podatkowa, w efekcie której część koncernów zagranicznych i polskich dużych przedsiębiorstw zamiast 19 proc. CIT, płaci kilka proc. podatku jest niemoralna i nieuczciwa, nawet jeśli jest legalna - mówi PAP wiceminister finansów Jarosław Neneman.

Do większości „agresywnych” struktur optymalizacyjnych w podatku od towarów i usług ma zastosowanie art. 108 ustawy o VAT – twierdzi profesor Witold Modzelewski.

Dochody zagranicznych spółek kontrolowanych (Controlled Foreign Corporation – CFC), zgodnie ze mianami obowiązującymi od 1 stycznia 2015 r., podlegają opodatkowaniu. Celem wprowadzenia nowych rozwiązań jest przeciwdziałanie mechanizmom umożliwiającym opodatkowanie dochodu w kraju o korzystniejszych zasadach opodatkowania. Czy oznacza to koniec optymalizacji podatkowej?

Nabywanie korzyści umownych (ang. „treaty-shopping”) polega na wykorzystaniu dobrodziejstw danej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania przez podmiot mający siedzibę na terytorium państwa, które nie jest stroną tej umowy i tym samym nie jest objęte jej zakresem podmiotowym. Osoba niebędąca rezydentem żadnego z państw – stron danej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania może uzyskać korzyści podatkowe przewidziane w tej umowie, jeżeli jej postanowienia zostaną zastosowane do transakcji finansowych dokonywanych przez tą osobę.

Obowiązujące od 1 stycznia 2015 r. regulacje CFC (art. 30f ustawy o PIT oraz art. 24a ustawy o CIT) mogą wbrew intencji ustawodawcy objąć znacznie mniejszy krąg podmiotów niż wynikałoby to z samego brzmienia ww. przepisów. Założeniem ustawodawcy było m.in. opodatkowanie 19% podatkiem dochodowym dochodów kontrolowanych przez polskiego podatnika spółek zagranicznych, położonych w państwach, w których poziom opodatkowania podatkiem dochodowym jest niższy niż 14,25%, przy założeniu, że ponad 50% przychodów tych spółek ma pasywny charakter. W oczywisty sposób regulacja ta wymierzona jest przede wszystkim w spółki cypryjskie, szeroko wykorzystywane do optymalizacji opodatkowania zysków z papierów wartościowych sensu largo. Niejako "przy okazji" ww. regulacje znajdą zastosowanie do spółek z innych państw UE (np. Irlandia, Bułgaria), które wbrew postanowieniom prawa wspólnotowego będą podlegać dyskryminacji podatkowej.

Rząd zajmie się projektem nowelizacji Ordynacji podatkowej. Nowe regulacje wprowadzają tzw. klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania, różnicują wysokość odsetek karnych od zobowiązań podatkowych oraz wprowadzają zmiany w zasadach wydawania interpretacji podatkowych.

Zdaniem ministra finansów Mateusza Szczurka, wykorzystywana przez firmy agresywna optymalizacja podatkowa obniża dochody państwa o miliardy złotych. Ministerstwo Finansów przygotowało zmiany, które mają zniechęcić firmy do jej stosowania.

Czy ktoś, kto wchodzi w tajne porozumienia z innymi państwami, aby uchylić się od płacenia podatku w swoim kraju, gdzie uzyskał dochody, postępuje w sposób naganny i - mówiąc kolokwialnie - okrada (oczywiście nie w sensie prawnym) swoje państwo i pośrednio tych wszystkich, którzy nie wchodzą w to porozumienie? Takie pytanie stawia (i na nie odpowiada) profesor Witold Modzelewski z Instytutu Studiów Podatkowych.

Przedsiębiorcy zajmujący się obrotem paliwami ciekłymi są szczególnie narażeni na oszustwa podatkowe związane z VAT, powinni zachować szczególną ostrożność - informuje Ministerstwo Finansów w tzw. publicznym liście ostrzegawczym przekazanym PAP.