VAT 2021 - stawki VAT, JPK_VAT, JPK_V7, odliczenie VAT, podatek należny, podatek naliczony, zwrot VAT - INFOR.pl

Podmiot świadczący usługi faktoringowe, w celu uwolnienia się od odpowiedzialności solidarnej (przy zastosowaniu mechanizmu podzielonej płatności, tzw. split payment), musi dokonać płatności na rachunek VAT dostawcy towarów lub usługodawcy wskazanego na fakturze w kwocie odpowiadającej wysokości kwoty otrzymanej na swój rachunek VAT.

Na początku lipca tego roku weszły w życie regulacje wprowadzające podzieloną płatność VAT (tzw. split payment). Część przedsiębiorców twierdzi, że nowy mechanizm jest „zabójstwem” dla osób prowadzących działalność w skali mikro. Czy rzeczywiście należy się bać tego nowego mechanizmu?

W przypadku gdy wniosek rządu zostanie zaakceptowany przez Komisję Europejską, to system podzielonej płatności w podatku VAT (split payment) stanie się obowiązkowy w niektórych branżach. Co może nastąpić już na początku 2019 roku. Chodzi o te działy gospodarki, w których występuje wysokie ryzyko oszustwa związanego z podatkiem VAT, jak np. rynek finansów czy budowlany.

Podatnik kupił towar w Chinach. Towar ten, zanim trafił do Polski, został oclony w Hamburgu (przez niemiecką agencję celną, która działa na terenie Niemiec jako przedstawiciel podatkowy podatnika), a następnie na zlecenie podatnika został przetransportowany do kraju. Czy w przedstawionej sytuacji podatnik jest obowiązany rozliczyć w Polsce VAT z tytułu dokonanego zakupu?

Po wejściu w życie (od 1 marca 2017 r.) nowych przestępstw fakturowych w Kodeksie karnym (art. 270a i 271a) świadome użycie faktury, która „potwierdza” fikcyjną transakcję, jest przestępstwem pospolitym. Aby odwrócić uwagę tego problemu wmawia się, że podzielona płatność sanuje czyli uzdrawia te transakcje, co jest oczywistą nieprawdą. Żadne działania ex post w stosunku do transakcji zawartych w złej wierze nie tylko nie eliminuje ich karalności, lecz wprost jest dowodem winy umyślnej – pisze profesor Witold Modzelewski.

Co do zasady, transakcja zbycia nieruchomości podlega zwolnieniu z opodatkowania VAT (art. 43 ust. 1 pkt 9 – 10a ustawy o VAT). Odmienna sytuacja dotyczy tych transakcji, w których nieruchomość zostanie potraktowana jako zorganizowana część przedsiębiorstwa. Z tego powodu przedsiębiorcy powinni wnikliwie analizować każdą sprzedaż tego typu, aby wybrać najbardziej korzystną formę rozliczenia. Nie zawsze bowiem opodatkowanie nieruchomości podatkiem VAT będzie niekorzystne.

Otworzyłem dom weselny. Będę organizował wesela, chrzciny, komunie i inne imprezy okolicznościowe. Klient będzie wynajmował ode mnie salę wraz z przygotowanymi posiłkami, napojami oraz obsługą kelnerską. Jaką stawką VAT powinienem opodatkować te usługi?

Czy podatnik, który po wykupieniu samochodu z leasingu przekazał go na cele prywatne, może użyczyć tego samochodu do swojej działalności i odliczać VAT?

Jeżeli sprzedaży nieruchomości niezabudowanej dokonuje podatnik podatku od towarów i usług, to sprzedaż może podlegać opodatkowaniu podatkiem VAT albo podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Sprzedaż produktów biobójczych, zarówno do odbiorców hurtowych, jak i indywidualnych, podlega opodatkowaniu 8% stawką VAT na podstawie art. 41 ust. 2 w zw. z poz. 83 zał. nr 3 do ustawy o podatku od towarów i usług, jeżeli zostaną spełnione łącznie trzy konkretne przesłanki.

JPK_VDEK to nowa struktura jednolitego pliku kontrolnego, którą przedsiębiorcy złożą w przyszłym (2019) roku fiskusowi. Ministerstwo Finansów zastrzegło w odpowiedzi na pytanie DGP, że nazwa JPK_VDEK jest robocza i może się zmienić. Nie zmieni się natomiast założenie – nowy plik zastąpi dzisiejszy JPK_VAT oraz deklaracje podatkowe VAT-7 i VAT-7K. Obecnie trzeba składać jedne i drugie.

28 czerwca 2018 r. w redakcji portalu infor.pl odbył się dyżur telefoniczny dotyczący wchodzących w życie od 1 lipca br przepisów dotyczących podzielonej płatności (split payment) w VAT. Na pytania podatników odpowiadał Wojciech Dąbrowski ekspert z Departamentu Podatku od Towarów i Usług Ministerstwa Finansów.

Obowiązujący od lipca 2018 r. tzw. mechanizm podzielonej płatności (ang. split payment) w podatku od towarów i usług w sposób raczej niezamierzony doprowadzi do głębokiej przebudowy funkcjonowania tego podatku. Będzie to jednak zaskakująca rewolucja, która – jak to często bywa – zmiecie swoich autorów – pisze prof. dr hab. Witold Modzelewski.

Po pół roku zupełnie niepotrzebnego mieszania w głowach podatników resort finansów musiał oficjalnie przyznać, że zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności w podatku VAT zależy od woli stron umowy. Do tej pory powtarzano na okrągło, że to wyłącznie nabywca jednostronnie decyduje o tym, czy zapłaci część ceny na rachunek VAT dostawcy, który nie ma (jakoby) nic do gadania. Otóż ma i to bardzo dużo - pisze prof. dr hab. Witold Modzelewski.

W ocenie Ministerstwa Finansów mechanizm podzielonej płatności (split payment) dla większości przedsiębiorców pozostanie rozwiązaniem bez wpływu na płynność finansową, a niektórym wręcz ją poprawi, z uwagi na możliwość uzyskania zwrotu nadwyżki VAT naliczonego na rachunek VAT w terminie 25 dni.

Wydana przez organ podatkowy indywidualna interpretacja prawa podatkowego chroni podatnika, który ściśle się do niej zastosował. Niestety zakres tej ochrony niejednokrotnie bywa przedmiotem sporów z fiskusem. W jednym z ostatnich orzeczeń wojewódzki sąd administracyjny uznał, że należy ją pojmować w sposób szeroki.

Magazyn konsygnacyjny powszechnie identyfikowany jest ze składowaniem przez przedsiębiorcę (podatnika) towarów przeznaczonych dla nieokreślonego nabywcy. Tymczasem magazyn konsygnacyjny w rozumieniu VATU to w rzeczywistości magazyn typu call-off (call of stock), w ramach którego wprowadzany o niego towar (towary) przeznaczony jest dla jednego, określonego nabywcy (podatnika).

Jakie konsekwencje grożą nabywcy, jeśli omyłkowo przekaże on kwotę wynikającą z faktury na rachunek VAT innego podmiotu niż sprzedawca? Co grozi podmiotowi, który otrzymał tę kwotę na rachunek VAT? Co w takiej sytuacji powinien zrobić odbiorca przelewu?

Komisja Europejska prowadzi konsultacje publiczne dotyczące oceny przepisów regulujących zasady fakturowania wprowadzonych w tzw. drugiej dyrektywie w sprawie fakturowania (dyrektywa Rady 2010/45/UE z 13 lipca 2010 r.). Konsultacje kładą nacisk na regulacje dot. fakturowania elektronicznego (e-fakturowanie), a informacje zgromadzone w ramach konsultacji mają pozwolić na analizę i lepsze zrozumienie problemów związanych ze stosowaniem e-fakturowania w UE. Nie jest wykluczone, że efektem konsultacji będą konkretne propozycje legislacyjne KE zmian w dyrektywach. Konsultacje są dostępne dla wszystkich i trwają do 20 września 2018 r. Kwestionariusz można wypełnić on-line na stronie Komisji Europejskiej.

Ministerstwo Finansów wyjaśnia, jak poprawnie wypełnić JPK_VAT w przypadku transakcji objętych procedurą tzw. „odwrotnego obciążenia" oraz w zakresie wprowadzania do JPK_VAT danych z faktur. W tych obszarach MF zauważyło błędy popełniane przez podatników, które skutkują z reguły wizytą w urzędzie skarbowym w celu wyjaśnienia niezgodności i korektą JPK_VAT.

Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że organy podatkowe błędnie odmawiały prawa do ponownego odliczenia wydatku na kasę rejestrującą w przypadku przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w jednoosobową spółkę kapitałową. A zatem interpretacja indywidualna fiskusa odnosząca się do przejmowania obowiązku prowadzenia ewidencji obrotu i kwot podatku należnego przy pomocy kas fiskalnej przez spółki powstałe w wyniku przekształcenia jest wadliwa.

Mechanizm podzielonej płatności (split payment) jest rozwiązaniem, z którego przedsiębiorcy mogą skorzystać, ale nie muszą. Każdy jednak, kto zacznie używać rachunku VAT, będzie mógł obniżyć wartość podatku należnego fiskusowi. Rzecz w tym jednak, że takie skonto pozwala zachować w kieszeni jedynie kilkanaście złotych dopiero w sytuacji, gdy miesięczny VAT należny wyniesie kilkadziesiąt tysięcy złotych.

Pod pojęciem dostawy świadczonej w sposób ciągły należy rozumieć także dostawę, która realizowana jest w sposób ciągły, w drodze świadczeń częściowych, dla której ustalane są następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń. Tak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 12 czerwca 2018 r. (sygn. I FSK 1333/16).

Spotkania biznesowe na jachcie w leasingu, wynajem jachtu na rzecz przedsiębiorców w celach promocyjnych oraz na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, a także prywatne wykorzystywanie łodzi przez zarząd i udziałowców spółki, zdaniem Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, nie pozbawiają podatnika prawa do odliczenia w pełnej wysokości podatku VAT.

29 czerwca 2018 r. Minister Finansów wydał objaśnienia podatkowe dotyczące stosowania pomiędzy podatnikami VAT wprowadzanego z dniem 1 lipca 2018 r. mechanizmu podzielonej płatności. Objaśnienia zostały opublikowane na stronie Ministerstwa Finansów 12 lipca br. Przedstawiamy w całości te objaśnienia.

W końcu ruszył mechanizm podzielonej płatności. Wszyscy, którzy nieświadomie uczestniczyli w oszustwach vatowskich, pokładają nadzieję, że ta instytucja będzie ich chronić przez nieuczciwymi kontrahentami. Nikt nie ma wątpliwości, że liczba podmiotów nieuwikłanych w przestępstwa podatkowe stanowi co najmniej 90% podmiotów obrotu gospodarczego, a zdecydowana – choć groźna dla budżetu – mniejszość to podmioty działające poza ramami prawa.

Ustawa o VAT wskazuje, iż odwrotne obciążenie dotyczy przeniesienia obowiązku rozliczenia podatku VAT ze sprzedawcy na nabywcę. Dodatkowo załącznik 11 ustawy o VAT, określa, jakie towary mogą być objęte procedurą odwrotnego obciążenia. Natomiast załącznik 14 tej ustawy określa usługi objęte wspomnianą procedurą.

Jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego, świadcząc odpłatne usługi, stają się podatnikami VAT. Jednak część usług wykonują nieodpłatnie, w ramach realizacji zadań publicznoprawnych. Rozdzieleniu dla potrzeb podatku VAT działalności w ramach tych dwóch sfer służy tzw. prewspółczynnik. Mimo że sama ustawa o VAT daje podatnikom możliwość dostosowania sposobu określenia proporcji, fiskus wymusza stosowanie metod określonych w akcie niższej rangi, jakim jest rozporządzenie.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 22 maja 2018 r., znak: ITPP2/4512-289/15-2/PS, po oddaleniu skargi kasacyjnej przez NSA (wyrok I FSK 490/16 z 18.01.2018 r.), musiał przyznać, że nie w każdym przypadku parkowanie samochodu poza siedzibą firmy oznacza, że samochód nie jest wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej.

Ustawodawca przewidział kilka warunków zwolnienia z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących. Jeden z nich zakłada, że podatnik musi otrzymać zapłatę w całości na swój rachunek, za pośrednictwem poczty, banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej. Konieczne jest przy tym, aby z dowodów dokumentujących zapłatę jednoznacznie wynikało, jakiej czynności dotyczyła płatność.

Otrzymaliśmy fakturę od kontrahenta (np. na 100+VAT) ale jeszcze przed terminem płatności otrzymaliśmy fakturę korygującą (np. na 80+VAT) do tej faktury pierwotnej. Nasze zobowiązanie z tytułu tej transakcji się zmniejszyło. Jak zrealizować split payment w takiej sytuacji i numer której faktury wpisać w komunikacie przelewu?

W marcu bieżącego roku prokuratorzy otrzymali wytyczne: żądać surowych kar za przestępstwa gospodarcze i finansowe. Następnie Ministerstwo Sprawiedliwości ogłosiło program reform, który jeszcze bardziej zaostrza sankcje grożące za przestępstwa gospodarcze. Fałszerze faktur narażający budżet państwa na uszczuplenie znacznej wartości mają być karani podobnie jak gwałciciele i zabójcy.

W umowach zawartych z naszymi kontrahentami nie ma żadnych postanowień dotyczących płatności w mechanizmie split payment. Czy w takiej sytuacji możemy stosować podzieloną płatność płacąc za faktury wystawione przez kontrahentów? Czy kontrahenci mogą zastrzec w umowie, że nie życzą sobie uiszczania im zapłaty w formule podzielonej płatności?

Ministerstwo Finansów potwierdza dość absurdalną praktykę, zgodnie z którą sprzedaż (i instalacja) paneli oraz aparatury fotowoltaicznej osobom fizycznym na cele prywatne jest objęta stawką 8% VAT, jeżeli zostaną one zainstalowane na budynku mieszkalnym (np. na dachu domu). Natomiast jeżeli panele fotowoltaiczne (i towarzysząca im aparatura) zostaną posadowione obok budynku mieszkalnego (poza bryłą tego budynku), to stawka VAT wynosi 23%. Jednocześnie MF informuje w tym kontekście, że w resorcie trwają prace nad nową matrycą stawek VAT. Prace te mają na celu uproszczenie systemu stawek VAT, w tym m.in. eliminację istniejących niekonsekwencji i nieracjonalności w stawkach VAT (celem jest m.in. jednakowe opodatkowanie podobnych towarów/grup towarowych i usług).

1 lipca 2018 r. weszły w życie przepisy wprowadzające mechanizm podzielonej płatności. Czy z rachunku VAT można wpłacać VAT z tytułu importu towarów na rachunek urzędu celno-skarbowego?

Od rozliczenia za lipiec 2018 r. obowiązuje nowy wzór deklaracji VAT-7, wersja 18. Natomiast dla rozliczeń kwartalnych, począwszy od rozliczenia za III kwartał 2018 r., obowiązuje wersja 12 deklaracji VAT-7K. W nowych deklaracjach zmieniły się m.in. zasady ubiegania się o zwrot VAT. Podatnik, który będzie płacił VAT z rachunku VAT, będzie musiał zaznaczać dodatkową pozycję.

Zdaniem wiceministra finansów i szef Krajowej Administracji Skarbowej Marian Banaś, split payment przyczyni się do udoskonalenia systemu poboru VAT i przychody budżetowe z tytułu tego podatku nadal będą rosły.

Według ustawy o podatku od towarów i usług, wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów dotyczy zakupu towarów od przedsiębiorców z Unii Europejskiej. Natomiast import towarów dotyczy przywozu towarów z państwa trzeciego (np. Chin, Indii, Stanów Zjednoczonych) do Unii Europejskiej.

Zgodnie z obowiązującym prawem organy podatkowe wydają indywidualne interpretacje podatkowe, według których podatnicy przeprowadzają transakcje. Po ich dokonaniu wnoszą o przysługujący im zwrot VAT – wówczas fiskus odmawia, odwracając się od wydanej wcześniej interpretacji. W efekcie nie tylko wstrzymuje zwrot VAT, ale i żąda zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych. Sądy nazywają to szkodzeniem podatnikowi i wciąganiem go w pułapkę.

Większość podatników do celów prowadzenia działalności gospodarczej wynajmuje lokale od innych przedsiębiorców. W związku z tym wynajmujący wystawiają faktury nie tylko za sam najem, ale również za zużyte przez najemców media. Kiedy w takiej sytuacji podatnik powinien rozpoznać obowiązek podatkowy w VAT?

Przedsiębiorcy będą częściej niż dotąd sięgać po faktoring z prostej przyczyny: split payment zaburzy ich płynność. Przedstawiciele branży faktoringowej próbują uzyskać od Ministerstwa Finansów interpretację, czy mogą „przedpłacać” wartość VAT klientom wystawiającym faktury.

Możliwość skorzystania ze skróconego terminu zwrotu podatku VAT obwarowana jest sporą ilością ograniczeń. Przy czym konieczne jest, jak podkreśla ekspert Grant Thornton, spełnienie jednocześnie wszystkich wymienionych przez ustawodawcę warunków.

Pod koniec kwietnia tego roku resort finansów przedstawił zbiór zasad, do których należy się stosować, aby dochować tzw. należytej staranności przy transakcjach objętych podatkiem VAT. Ich zignorowanie skutkuje utratę prawa do odliczenia VAT. Wskazówki nie zostały jednak skierowane do przedsiębiorców, a do urzędników administracji skarbowej.

Nawet jeśli nabywca zapłaci sprzedawcy tylko kwotę VAT i nie przeleje ani złotówki na poczet ceny netto, to i tak sprzedawca po upływie 150 dni od terminu płatności będzie mógł odzyskać należny podatek. Tyle że w odpowiedniej proporcji. Tak wynika z odpowiedzi udzielonej przez Ministerstwo Finansów na pytania Dziennika Gazety Prawnej.

Dotacja podlega opodatkowaniu VAT, jeżeli ma bezpośredni związek z ceną dostarczonego towaru lub usługi świadczonej przez otrzymującego dotację. W takiej sytuacji stanowi bowiem wynagrodzenie płatne od osoby trzeciej w zamian za dostarczony towar lub usługę świadczoną przez otrzymującego dofinansowanie.

Od początku lipca firmy mogą już stosować mechanizm podzielonej płatności. Opcja split payment dla firm płacących za produkty lub usługi polega na tym, że mogą one rozdzielać swoją płatność: przelać kwotę netto na rachunek rozliczeniowy kontrahenta, natomiast kwotę VAT – na jego rachunek VAT. Środki gromadzone na tym drugim koncie są niejako zamrożone. Zgodę na ich inne wykorzystanie wydaje naczelnik urzędu skarbowego. W przypadku niektórych firm to może oznaczać problemy z płynnością.

Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na pismo Federacji Przedsiębiorców Polskich potwierdziło, że regres ubezpieczeniowy nie powinien być stosowany w ramach wchodzących od 1 lipca 2018 przepisów o podzielonej płatności (ang. split payment). Wyjaśnienie tej kwestii było istotne dla całej branży ubezpieczeniowej.

Umowy między podatnikami VAT zawarte przed wejściem w życie przepisów ustawy o VAT dot. podzielonej płatności nie przewidywały z reguły innej formy zapłaty niż na rachunek rozliczeniowy. Zdaniem profesora Witolda Modzelewskiego przepis prawa publicznego (tu ustawy o VAT) nie zmienił treści tych umów a przede wszystkim nie tworzy uprawnienia nabywcy do jednostronnej zmiany treści zawartych już umów. Stąd w przypadku tych umów nie stosuje się split payment. W umowach zawartych od lipca 2018 r. strony powinny jednoznacznie rozstrzygać problem zapłaty: zapłata na rachunek VAT powoduje wygaśnięcie długu po stronie nabywcy (usługobiorcy).

Od 1 lipca 2018 r. obowiązują przepisy wprowadzające w polskim systemie VAT mechanizm podzielonej płatności (MPP, ang. split payment). Na pytania redakcji portalu infor.pl dotyczące split payment odpowiedzi udzielił Pan Zbigniew Makowski, zastępca Dyrektora Departamentu Podatku od Towarów i Usług w Ministerstwie Finansów.

Ministerstwo Finansów nie planuje wprowadzenia obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności w całej gospodarce, jedynie w wybranych branżach - powiedział dyrektor Departamentu Podatku od Towarów i Usług Wojciech Śliż. Jak dodał, raczej mało prawdopodobne jest, by obowiązkowy split payment w części branż obowiązywał już od 1 stycznia 2019 r.

VAT

Split payment [Faktoring]

Zastosowanie split payment - konsekwencje dla przedsiębiorcy

Obowiązkowy split payment w niektórych branżach od 2019 r.

Jak rozliczyć VAT w przypadku zakupu towarów spoza UE odprawionych w innym państwie unijnym

Transakcje (nie) bezpieczne, czyli jak zostać podejrzanym o przestępstwo (pospolite) dzięki zastosowaniu split payment

Zbycie nieruchomości jako zorganizowanej części przedsiębiorstwa a VAT

Organizacja wesel i innych imprez okolicznościowych - stawka VAT

Samochód wykupiony z leasingu do majątku prywatnego - użyczenie dla firmy i odliczanie VAT

Sprzedaż gruntu niezabudowanego – kiedy VAT, a kiedy PCC?

Stawka VAT przy sprzedaży produktów biobójczych (odkażających, dezynfekujących)

JPK_VDEK od 2019 roku - zamiast JPK_VAT i deklaracji VAT

Podzielona płatność - podatnicy pytają, MF odpowiada

Selektywne zastosowanie split payment jest dowodem braku dobrej wiary podatników VAT

Podzielona płatność w umowach cywilnoprawnych – Ministerstwo Finansów zmienia zdanie

Split payment a płynność finansowa

Interpretacja podatkowa chroni prawo do zwrotu VAT

Magazyn konsygnacyjny - brak potrzeby rejestracji podatnika w państwie siedziby odbiorcy towaru

Pomyłkowy przelew na rachunek VAT - konsekwencje

Faktury VAT, e-faktury – konsultacje Komisji Europejskiej

Jak wypełniać JPK_VAT - odwrotne obciążenie i dane z faktur

Odliczenie wydatku na zakup kasy fiskalnej po przekształceniu

Skonto za korzystanie ze split payment

Definicja dostawy o charakterze ciągłym w VAT - świadczenia częściowe

Jacht w działalności gospodarczej - odliczenie VAT

Jak stosować podzieloną płatność - objaśnienia podatkowe Ministra Finansów

Podzielona płatność (split payment) - kto zyska a kto straci?

Odwrotne obciążenie VAT

Odliczanie VAT według proporcji kwestionowane przez fiskusa

Parkowanie samochodu przed domem nie pozbawia podatnika prawa do pełnego odliczenia VAT

Zwolnienie z ewidencji na kasie fiskalnej ze względu na sposób płatności

Faktura korygująca a split payment

Jakie sankcje grożą za fałszowanie faktur

Podzielona płatność w umowach między kontrahentami

Jaka stawka VAT na sprzedaż i montaż paneli oraz aparatury fotowoltaicznej

VAT z tytułu importu towarów - czy można go płacić z rachunku VAT

Nowe deklaracje VAT za lipiec 2018 – jak uzyskać zwrot lub zapłacić podatek z rachunku VAT

Split payment uszczelni VAT

WNT a import towarów

Ochrona prawa do zwrotu VAT w interpretacji podatkowej

Refakturowanie mediów – obowiązek podatkowy w VAT

Split payment w transakcjach faktoringowych

Jak skorzystać z przyspieszonego zwrotu VAT

Według jakich kryteriów oceniać dochowanie należytej staranności w VAT

Podzielona płatność nie wyklucza ulgi na złe długi

VAT od dotacji unijnych

Split payment może oznaczać problemy z płynnością

Mechanizm podzielonej płatności nie powinien być stosowany przy regresie ubezpieczeniowym

Split payment nie stosuje się do umów zawartych przed 1 lipca 2018 r.

Split payment - pytania i odpowiedzi

Obowiązkowy split payment tylko w wybranych branżach od 2019 r.